Dobra książka. Katarzyna Kłosińska. "Co w mowie piszczy?" (6)

Jedząc kotlet, pisał bloga, czyli o męskim bierniku z końcówką i bez

„Jak bumerang wraca problem biernika z końcówką –a. Słuchacze się dziwią, że ktoś wysyła SMS-a albo mejla i kupuje laptopa, skoro przecież wysyłamy list, a nie! lista, i kupujemy komputer, a nie! komputera. Czym sobie zasłużył pamiętnik internetowy, że w bierniku ma końcówkę –a, podczas gdy zwykły tradycyjny  jest bezkońcówkowy? Piszę bloga, ale: Piszę pamiętnik. Dlaczego Iksiński zjadł pączek, banan i kotlet, a jego żona zjadła pączka, banana i kotleta? Kupuję kwiatek czy! kwiatka? Film zdobył Złoty Glob czy! Złotego Globa? Wyrwałem zęba!; Wziął widelca!; Zawiązał buta!; Obciął paznokcia!; Czekam na gimbusa!; Zrobiłem licencjata!; Ukroił torta! Czy: Wyrwałem ząb!; Wziął widelec!; Zawiązał but!; Obciął paznokieć!; Czekam na gimbus!; Zrobiłem licencjat!; Ukroił tort?

Część takich zwrotów akceptujemy bez zastrzeżeń – nikomu nie przyjdzie do głowy oburzać się na zdania: Palę papierosa; Tańczę walca; Gram w tenisa; Mam mercedesa; Wydał dolara. (…) Są jednak też takie rzeczowniki męskie nieżywotne, których użycie z końcówką –a budzi nasze zastrzeżenia, ale jeszcze nie przerażenie: Wysłał SMS-a i mejla; Kupił laptopa; Zjadł pomidora i kotleta. Te mają charakter potoczny, ich staranne zamienniki to: Wysłał SMS i mejl; Kupił laptop; Zjadł pomidor i kotlet. Natomiast całkowicie błędne, wręcz rażące są: ! Wysłałem faksa; Zrobiłem licencjata; Wyrwałem zęba; Włożyłem buta; Obcięłam paznokcia czy Czekał na nimbusa.

Dlaczego nie traktujemy jednakowo tych połączeń, jak: Palę papierosa; Wysłał mejla; Wyrwał zęba? Przecież reguła mówi wyraźnie, że rzeczowniki męskie nieżywotne w bierniku nie mają końcówki (Piszę pamiętnik i list, a nie Piszę pamiętnika i lista.) Wszystko wskazuje na to, że nieustannie zmieniamy tę regułę – coraz śmielej tworzymy formy biernika z końcówką –a ( co wcale nie znaczy, że mamy od razu to akceptować), a jednocześnie wciąż jesteśmy przywiązani do tradycyjnych bezkońcówkowych form. Jesteśmy zatem świadkami i (sprawcami) procesu zmiany zasad tworzenia biernika. Czym się ten proces zakończy – trudno przewidzieć. Być może nasi praprawnukowie będą mówić! Mam samochoda, być może  - tak jak my – będą się spierać o to, czy wysłać mejl czy mejla.”

Cytaty pochodzą z książki pt. „ Co w trawie piszczy?” (wyd. Publikat), której autorka dr hab. Katarzyna Kłosińska wraz ze słuchaczami radiowej Trójki próbuje w dociekliwy i humorystyczny sposób rozwikłać zagadki językowe.