"Generał Józef Giza w listach i dokumentach": hołd dla towarzyszy broni

W roku Stulecia Niepodległości do rąk czytelników trafiła kolejna pozycja poświęcona temu zasłużonemu Sądeczaninowi. Zamknęła ona trzyczęściowy cykl, na który złożyły się albumowa wersja biografii gen. Gizy i edycja jego wojennego pamiętnika. Tym razem otrzymaliśmy edycję źródeł, które wykorzystane zostały przy wcześniejszych publikacjach.

Książka składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej nakreślona została sylwetka generała, przy czym do opisu kolei jego życia wykorzystane zostały szeroko cytowane źródła (dokumenty osobiste, wspomnienia, listy). Chronologia życia stanowi niejako pretekst do przywołania bogatego materiału źródłowego. Część druga (zatytułowana Corpus testimoniorum) składa się z reprodukowanych fotokopii rozmaitych dokumentów, od metryk urodzenia i chrztu, przez rozmaite akta wojskowe, legitymacje i dyplomy odznaczeń, rozkazy, aż po bogatą korespondencję, prowadzoną z Anglii. Całości dopełniają przedmowa Jerzego Gizy, posłowie Leszka Zakrzewskiego, wykaz skrótów, bibliografia i indeks postaci.

Recenzowana publikacja nie jest klasyczną edycją źródeł. W części pierwszej wiele źródeł cytowanych jest we fragmentach (choć zdarzają się teksty przywołane w całości) bez określenia ich pochodzenia (sygnatura archiwalna). W części drugiej natomiast dokumenty zaprezentowane są w postaci fotokopii, nie są opatrzone komentarzami, wyjaśnieniami i przypisami. Brakuje całościowego zestawienia źródeł, jak również jasnego określenia, czy w pracy zostały zamieszczone wszystkie dostępne archiwalia. Książka w pełni swoje walory ujawnia w zestawieniu z wcześniejszymi wydawnictwami cyklu, zwłaszcza z pierwszym zatytułowanym „Generał Józef Giza 1887-1965. Virtute et armis”, gdyż niektóre dokumenty cytowane są w obu pracach, a część wykorzystana w części pierwszej nie jest już tym razem przywoływana. Dla historyka zauważalnym jest brak dokumentów z zasobu Centralnego Archiwum Wojskowego, co można wytłumaczyć i usprawiedliwić trwającymi kilka lat obiektywnymi trudnościami w dostępie do zdeponowanym tam archiwaliów.

Elementem utrudniającym korzystanie z publikacji jest mało przejrzysta forma graficzna. Format A4 nie sprzyja gęstemu zadrukowaniu stron tekstem, mało wyraźnie oddzielone są od siebie poszczególne części, bogaty materiał ilustracyjny ułożony jest miejscami zbyt gęsto.

Uwagi krytyczne nie dominują jednak nad wartością wydawnictwa. Na lokalnym rynku wydawniczym, cierpiącym na niemal całkowity brak edycji źródłowych, pojawienie się tego typu pracy, choćby niedoskonałej w formie, musi być powitane z wielką radością. Reprodukowane źródła są dla badaczy ważnym materiałem do dalszego wykorzystania, nie tylko w kontekście uzupełniania biografii gen. Gizy, ale w pracach dotyczących innej tematyki, zarówno związanej z regionem, jak też historią wojskowości w skali ogólnopolskiej.

Praca Tomasza Podgórskiego wnosi do historiografii elementy nowe, nieobecne we wcześniejszych opracowaniach, co poszerza nasz horyzont wiedzy. Dotyczy to zarówno warstwy faktograficznej, dokumentacyjnej i ikonograficznej (wiele zdjęć publikowanych jest po raz pierwszy). Wydanie kolejnej publikacji pozwala po raz kolejny ożywić pamięć o gen. Józefie Gizie, a ulotność pamięci domaga się, by okresowe powtarzanie rzeczy nawet dobrze znanych nie pozwoliło zatrzeć ich bezpowrotnie.

Książka ta może stać się również zachętą dla potomków innych zasłużonych postaci, by na wzór wnuków gen. Gizy podjęli wysiłek udokumentowania i opisania życia ich zacnych antenatów.

Tomasz Podgórski, „Generał Józef Giza w listach i dokumentach”, Kraków-Nowy Sącz 2018, ss. 190.

Jakub Marcin Bulzak