Dobra książka: M. Czuma, L. Mazan, "Tate, jedziemy do Krakowa" (5)

1946

13 września

Bestia umiera trzy razy. W godzinach wieczornych w więzieniu Montelupich egzekucja  jednego z najokrutniejszych zbrodniarzy hitlerowskich, Hauptsturmführera SS, trzydziestoośmioletniego  Austriaka Amona Götha, skazanego 5 września 1946 roku wyrokiem Najwyższego Trybunału Narodowego na karę śmierci przez powieszenie. Jako człowiek odpowiedzialny za likwidację krakowskiego getta a potem komendant płaszowskiego obozu koncentracyjnego Göth uznany zostaje winnym  śmierci dwu tysięcy krakowskich Żydów oraz ośmiu tysięcy więźniów podkrakowskiego łagru, głównie Żydów. Pięciuset z nich - w ciągu swej trwającej dokładnie pięćset dni komendantury - zamordował osobiście. Był mordercą patologicznym o niewiarygodnej  wprost żądzy zabijania. Nienawidził Żydów, z czym się nie krył i czemu dawał wyraz w trwającym tydzień procesie.

Ostatnie słowa Götha przed egzekucją brzmią: - Heil Hitler! Na szafot wchodzi, nie okazując najmniejszych emocji. Podobnie spokojnie przyjmuje fakt, że sznur dwukrotnie okazuje sie być za długi i umrze dopiero za trzecim razem. Do dziś nie wiadomo, czy dzieje się tak  na skutek niedbałości katów, czy też celowej zemsty. Filmowa  (Lista Schindlera) wersja egzekucji  prezentuje Götha z pętlą na szyi stojącego na krzesełku, którego kat długo nie może wykopać spod nóg skazańca.

1947

Walentin Katajew wybiera Polańskiego. Goszczący w Krakowie radziecki pisarz Walentin Katajew (Samotny biały żagiel) spośród osiemdziesięciu siedmiu chłopców wybiera piętnastoletniego, wyglądającego na dziesięciolatka blondyna i powierza mu tytułową rolę w swej przygotowywanej przez krakowski Teatr Młodego Widza sztuce Syn pułku. Chłopiec nazywa się Roman Polański. Zagra małego dziesięcioletniego pastuszka Wanię, torturowanego przez Niemców, a potem przygarniętego przez czerwonoarmistów.

Roman urodził się w 1933 roku w Paryżu jako Raymond Liebling, syn pochodzącego z Krakowa plastyka Mariana (Mojżesza) i rosyjskiej pół Żydówki Belli z domu Katz. Wojna zastała rodzinę w Krakowie, na trzecim piętrze kamienicy przy ulicy Komorowskiego 9. Przed przymusową przeprowadzką do getta ojciec pracował w fabryce zbrojeniowej, matka jako sprzątaczka na zajętym przez Hansa Franka Wawelu. Zginęła w lutym 1943 roku w Auschwitz, będąc w zaawansowanej ciąży. Roman ocalał, ukrywając się w katolickiej rodzinie Wilków.

Po wojnie wraz z ojcem (który zmienił nazwisko na Polański) mieszkają w Krakowie. Roman nie wychodzi z kina. W 1948 roku Syn pułku zdobędzie główny laur na warszawskim Festiwalu Sztuk Radzieckich, a Roman Polański otrzyma nagrodę pieniężną.

Mieczysław Czuma, Leszek Mazan, „Tate, jedziemy do Krakowa”, Wydawnictwo Anabasis, 2015
Wybór fragmentów: Leszek Mazan