11 listopada 1918 roku: ojcowie naszej Niepodległości

Roman Dmowski

Polityk, mąż stanu, publicysta polityczny, współzałożyciel Narodowej Demokracji (tzw. endecji). Był m.in. delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu, w II Rzeczypospolitej pełnił m.in. funkcję ministra spraw zagranicznych.

Roman Dmowski urodził w 1864 r., w Kamionku (aktualnie cześć dzielnicy Praga-Południe w Warszawie). Od wczesnych lat łączył działalność konspiracyjno-polityczną z aktywnością naukową. Kończąc Uniwersytet Warszawski był już członkiem Ligi Polskiej, którą w roku 1893 przekształcił w tajną Ligę Narodową, organizację, której celem było narodowe przebudzenie Polaków oraz wzrost ich samoświadomości we wszystkich zaborach. We Lwowie objął redakcję „Przeglądu Wszechpolskiego” i współtworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne.

Dmowski był twórcą tzw. orientacji antyniemieckiej. Zakładał on prowadzenie polityki obliczonej na wieloetapowość w dążeniu do głównego celu – niepodległości. Roman Dmowski uważał, że aby go osiągnąć należy najpierw dążyć do połączenie rozdzielonych polskich ziem. Drogę do niepodległości taktycznie związał z Rosją, co doprowadziło do konfliktów i rozłamów w środowisku Narodowej Demokracji.

Podczas I wojny światowej Roman Dmowski dążył metodami dyplomatycznymi początkowo do zjednoczenia ziem polskich i autonomii w ramach Imperium Rosyjskiego, a później do odzyskania niepodległości w oparciu o sojusz z Rosją i jej zachodnimi sojusznikami (Francja i Wielka Brytania, tzw. ententa), zaś w opozycji do Niemiec i Austrii (tzw. państw centralnych), na które w kwestii odzyskania niepodległości stawiał wówczas Piłsudski. W sierpniu 1917 r. utworzył w Lozannie Komitet Narodowy Polski, który wkrótce zaczął być uważany przez państwa ententy za  przedstawiciela odradzającej się Rzeczypospolitej. Po zakończeniu wojny Dmowski wraz z Ignacym Paderewskim reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu. Jej zwieńczeniem było podpisanie 28 czerwca 1919 r. traktatu wersalskiego, pod którym widnieje podpis Dmowskiego.

Roman Dmowski był zwolennikiem państwa jednolitego narodowościowo. Do kraju powrócił w 1920 r. wchodząc w skład Rady Ochrony Państwa. Patronował obozowi Narodowej Demokracji, w październiku 1923 r. objął tekę ministra spraw zagranicznych w koalicyjnym rządzie Wincentego Witosa. Z jego inicjatywy w grudniu 1926 r. powstał Obóz Wielkiej Polski. W 1928 r. z kolei przekształcono Związek Ludowo-Narodowy w Stronnictwo Narodowe. Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 r.