Boże Narodzenie w dziejach Kościoła. Świętujemy je od 354 roku naszej ery

Oktawa Boego Narodzenia

Istotnym faktem jest, że wigilia Bożego Narodzenia – w dzisiejszym znaczeniu, istniała już w VI w. Oktawę zaś uroczystość otrzymała w VII w. Od końca IV w. poszerzano obchód święta Bożego Narodzenia dołączając święto Szczepana Męczennika (26 grudnia), św. Jan Apostoła (27 grudnia), Świętych Młodzianków (28 grudnia), a w Kościele wschodnim św. Piotra i Pawła Apostołów.

Przed wprowadzeniem tzw. oktawy, w rzymskiej liturgii istniało najstarsze święto wspominające Matkę Bożą – 1 stycznia. Dziś w ten dzień celebrujemy uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki, która niejako spala cały obchód świąteczny. Do liturgii Kościoła wprowadził ją Pius XI w 1931 r. na pamiątkę 1500. rocznicy soboru w Efezie (431 r.), gdzie przyjęto określenie Maryi jako „Bożej Rodzicielki”, wieńczący długoletnie dyskusje nt. macierzyństwa Maryi i bóstwa Jezusa. 

W związku z postanowieniami Soboru Watykańskiego II i reformą kalendarza liturgicznego (1969 r.), okres Bożego Narodzenia trwa od nieszporów 24 grudnia do uroczystości Chrztu Pańskiego (niedziela po Objawieniu Pańskim – 6 stycznia). Bezpośrednim przygotowaniem do uroczystości jest msza wigilijna przeznaczona na noc 24/25 grudnia. Do dziś przetrwał również piękny, dawny zwyczaj celebrowania „trzech mszy św.”, z których pierwszą należy odprawić o północy – tzw.: „pasterka”, drugą rano, a trzecią w ciągu dnia. Każda z mszy ma osobny formularz, reforma liturgii dodała również nowe prefacje. Dawnym polskim zwyczajem jest, że dekoracje świąteczne oraz śpiew kolęd w liturgii trwa do święta Ofiarowania Pańskiego – 2 lutego (potocznie zwanego świętem Matki Bożej Gromnicznej)

Wiele wymiarów Bożego Narodzenia  

Dzieje uroczystości Bożego Narodzenia częściowo wyjaśniają jej złożoną treść. W momencie wprowadzenia tego święta słowem natale określano fakt koronacji króla, czy jakąś rocznicę. Pod nazwą Natalitas pierwsi chrześcijanie rozumieli monarsze dostojeństwo Jezusa Chrystusa niż towarzyszące Jego narodzinom ubóstwo, które dobitnie uświadomiono sobie w średniowieczu (św. Franciszek z Asyżu i żłóbek). Dzięki akcentem o królowaniu Zbawiciela w obchód święta włączono treści eschatologiczne. Szczególnie uwidocznione są w liturgii adwentu – okresu poprzedzającego święta Narodzenia Pańskiego i przygotowującego na ostateczne nadejście Chrystusa.

Dlatego Boże Narodzenie podkreśla nie tylko fakt historycznych narodzin lecz głębszy sens – uobecnienie związanego z przyjściem na świat Jezusa, Jego posłannictw zbawczego. Na pierwsze miejsce w celebracji wysuwa się narodzenie Syna Bożego w ludzkiej naturze, w której dopiero człowiek może dostrzec dobroć i miłość Boga, z jednej strony – jako stwórcy, władcy i sędziego, a z drugiej – jako uniżonego do postaci dziecka rodzącego się w ubogiej grocie. We wcieleniu kryje się tajemnica odkupienia człowieka, dzięki któremu staje się on „nowym” stworzeniem żyjącym w „nowej” rzeczywistości, będącej wspólnotą ludzi zmierzających ku życiu wiecznemu.

Uroczystość Bożego Narodzenia uwypukla charakter sakramentalny: przyrodzonej i nadprzyrodzonej rzeczywistości zbawczej człowieka. Wcielenie Chrystusa jest „punktem wyjściowym” (Wielkanoc to punkt ostateczny – zmartwychwstanie). Narodzenie Pańskie podkreśla nadprzyrodzone dowartościowanie ziemskiej rzeczywistości, w którą przez sakramenty św. człowiek winien wcielać to co boskie. Święto to ma na celu podkreślić i wskazać jeszcze raz na wydarzenie zbawcze uobecnione w teraźniejszości – życie z Bogiem, aż po wieczną radość w Jego obecności.

***

Czas świąt Bożego Narodzenia i noworoczny okres skłania do refleksji, jest też najlepszym momentem do życzeń, które sobie składamy. Dlatego w tym miejscu pragnę wyrazić serdeczne życzenia dla szanownej Redakcji i drogich Czytelników miesięcznika „Sądeczanina” oraz internautów – Gości tegoż portalu. Niech święta Bożego Narodzenia spędzone w rodzinnym gronie będą pełne pokoju, radości i ciepła miłości, którą niesie Jezus. Oby nie brakło czasu na refleksje, umocnienie wiary i zadumanie się nad faktem Wcielenia Syna Bożego, który przychodząc na ziemię już na zawsze pozostał z nami, towarzysząc nam w zwykłej codzienności.

Niech Nowy 2020 Rok, ważny dla naszej Ojczyzny kiedy to będziemy świętować setną rocznicę Cudu nad Wisłą z 1920 r., obfituje w radosne chwile, a doświadczenia, których życie nie szczędzi, oby były znoszone z nadzieją na lepsze jutro. Niech Boże Narodzenie będzie czasem oddziaływującym swym pozytywnym akcentem na cały Nowy Rok. 

Wszystkim Błogosławieństwa Bożego! GRZEGORZ K. SZCZECINA (Autor jest doktorantem Sekcji Historii Kościoła i Patrologii KUL)