Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
23/12/2017 - 08:40

Boże Narodzenie w dziejach Kościoła. Od mszy o świcie po pasterkę

Boże Narodzenie, choć w tabeli świąt liturgicznych ustępuje miejsca świętemu Triduum Paschalnemu i najważniejszej uroczystości - Zmartwychwstaniu Pańskiemu, to jednak swoim klimatem i pewnym wydźwiękiem jest jednym z najważniejszych i najbardziej rodzinnych świąt.


Uroczystość Narodzenia Pańskiego na przestrzeni wieków zdobyła dużą popularność, co wyraża się
 w bogatych zwyczajach religijnych i ludowych, oraz obrzędach wielu krajów (kolędy, pasterka, żłóbek). Święto to ma charakter stricte religijny, jest to istotne zwłaszcza aktualnie, gdy próbuje się je komercjalizować i nadać mu sens tylko świecki. 

Uroczystość Bożego Narodzenia, jak sama nazwa wskazuje jest pamiątką, uobecnieniem i na nowo przeżywaniem historycznego faktu, zapowiedzianego na kartach Starego Testamentu przyjścia na świat Boga w postaci ludzkiej blisko 2000 lat temu, by spełnić oczekiwania, tęsknoty i nadzieje całej ludzkości.  

Dies natalis Solis invicti 

Święto to jest pamiątką a zarazem uobecnieniem Chrystusa jako Zbawiciela ludzkości, który wkracza w nasze dzieje oraz codzienność; potężny i nieskończony Bóg staje się kimś tak małym i prostym jak dziecko. To wkroczenie Jezusa w rodzinę ludzką stało się fundamentem i wzorem wszelkiej wspólnoty, oraz ziemskim początkiem misterium Zbawienia. Warto więc spojrzeć na historię Kościoła pod kontem właśnie tej uroczystości, by zobaczyć jak na przestrzeni wieków chrześcijaństwa kształtowało się doroczne święto Bożego Narodzenia. 

Uroczystość upamiętniająca narodzenie Jezusa Chrystusa łączy się z tzw. „przesileniem dnia z nocą”, w celu podkreślenia symboliki przyjścia na świat w ludzkiej naturze Syna Bożego – jako światła, które oświeca naszą doczesność. Pierwotną datę, która wskazywałaby na faktyczny początek świętowania Tej Tajemnicy nie sposób ustalić.  

Pewnym jest, że już w IV w. w Rzymie uroczyście celebrowano Boże Narodzenie. Pierwotna wzmianka o tym święcie jest zamieszczona w rzymskim kalendarzu świąt chrześcijańskich z 354 r. (we wstępie Depositio Martyrum pod datą 25 grudnia umieszczono notkę VIII Calendas Ianuarii natus Christus in Bethlehem Iudae). Kalendarz ten został zredagowany w 336 r. więc święto to musiano obchodzić znacznie wcześniej. Jeżeli motywem wprowadzenia tej uroczystości było liturgiczne dziękczynienie Kościoła za zwycięstwo cesarza Konstantyna Wielkiego nad Maksencjuszem, to celebrowano by je ok. 313 r. lub po 324 r. jako pamiątkę pokonania Licyniusza. 

Pierwsze hymny 

 Z połowy IV w. pochodzą pierwsze hymny kościelne o narodzeniu Jezusa i najstarsze znane przedstawienie Świętej Rodziny, które znajduje się katakumbach św. Sebastiana w Rzymie. Większość opinii badaczy sprowadza się jednak do faktu, iż święto Bożego Narodzenia było pewną reakcją chrześcijaństwa na podniesienie przez cesarza Aureliana święta rzymskiego Natalis Solis Invicti (narodziny boga Słońca), do rangi uroczystości ogólnopaństwowej. Przesuwałoby to początki celebracji na 275 r. – 300 r.  

Według powszechnej interpretacji naukowców, chrześcijanie nie znając konkretnej daty narodzin Jezusa, wybrali właśnie tą symboliczną datę – dzień przesilenia zimowego, by obchodzonemu wówczas rzymskiemu świętu Słońca, przeciwstawić narodzenie Jezusa Chrystusa jako „Słońca sprawiedliwości”. Inna interpretacja powołuje się na starożytne apokryfy według których skoro Zwiastowanie przypada na 25 marca, to dzień Bożego Narodzenia na 25 grudnia. Rzeczą charakterystyczną jest, że około 25 grudnia na ziemiach słowiańskich, nim pojawiło się tutaj chrześcijaństwo, świętowano początek nowego cyklu wegetacyjnego i obchodzono w związku z tym wielkie święta agrarne, z licznymi elementami magii rolniczej i hodowlanej.  

Także w świecie antycznym na ten właśnie okres przypadały ważne zimowe święta i uroczystości kultowe, noworoczne i zaduszne. Najuroczyściej obchodzono jednak dzień 25 grudnia. Na bliskim wchodzie było to święto narodzin perskiego boga słońca Mitry, podobnie jak w Rzymie. 

Uroczystość w celebracji rzymskiej i „trzy msze św.” papieża 

Uroczystość Bożego Narodzenia, jako liturgiczne święto bogate w głęboką treść teologiczną, dosyć szybko rozpowszechniła się w całym świecie chrześcijańskim. Sprzyjało temu, przyjęcie tej celebracji na dworze Konstantyna Wielkiego. Podstawą był tutaj pierwszy sobór powszechny w Nicei (325 r.) zwołany przez cesarza, by uświetnić dwudziestą rocznicę jego panowania. To w jego trakcie w sposób uroczysty potwierdzono dogmat o bóstwie Jezusa Chrystusa. Sobór uznał, że Syn Boży jest współistotny Bogu Ojcu, to znaczy pochodzi z substancji Ojca oraz z tej samej Osoby. Od ok. 360 r. święto Bożego Narodzenia obchodzono w Afryce, a ok. 380 r. w Hiszpanii, pod koniec IV w. już w całej Italii.  

Wtedy też dokonała się recepcja święta w Kościele wschodnim, gdzie dotąd rocznicę narodzenia Chrystusa świętowano w dzień Epifanii (6 stycznia był na wschodzie dniem przesilenia zimowego). W Jerozolimie uroczystość ta znana była w połowie VI w., a do kalendarza miejscowego wprowadził ją patriarcha Juwenal. W tym też wieku do liturgii Bożego Narodzenia aplikowano odrębne obrzędy i rytuały dla poprzedzającego je dnia wigilijnego.  

Wyjątkowym i charakterystycznym dla święta Bożego Narodzenia są pochodzące z liturgii rzymskiej trzy msze św., które papież odprawiał o północy, przy wschodzie słońca i w ciągu dnia (w kościołach tytularnych Rzymu celebrowano tylko mszę wigilijną i w ciągu dnia). Zwyczaj takiej celebry potwierdza Sakramentarz gelazjański (VI w.), lekcjonarz zwany: Comes z Würzburga, oraz św. Grzegorz Wielki w jednej ze swoich homilii.  







Dziękujemy za przesłanie błędu