Dobra książka: M. Rejmer „Błoto słodsze niż miód. Głosy komunistycznej Albanii"5

Albania pamięta upokorzenia lat dziewięćdziesiątych, znoszone buty z włoskiej pomocy humanitarnej, nowe buty adidasy ukradzione z greckiego sklepu, szpilki, które pomagały wstydliwie zarabiać, mokasyny za wojenne paliwo sprzedane Serbom w czasach embarga. Dlatego dzisiaj albańskie buty udają, że widziały Wenecję i wróciły z karnawału Rio, są kolorowe błyszczące, pokryte brokatem i lakierowane na złoto. Krzyczą : „Może nas poniosło, może przesadzamy, ale przeszłyśmy długa drogę, patrzcie ! Nigdy więcej nędzy, stóp bosych i zmarzniętych, stóp obutych, ale przemoczonych, nigdy więcej kamieni wbijających się cienkie, dziurawe podeszwy.”

Młody chłopak stoi przed kontenerem, trzyma w rękach niebieskie adidasy znalezione w śmieciach. Ogląda je ze wszystkich stron, wkłada dłoń do środka, sprawdza palcem wnętrze. To wspaniałe buty. Podziwianie trwa długo, chłopak specjalnie przeciąga tę chwilę. Stoi przy nim jakiś dzieciak, trzymając się pod boki. On też się ucieszył.

Na butach tych, którzy mają cokolwiek i walczą o więcej, osadza się kurz, kiedy stoją przy ruchliwych ulicach, przy rondach i skrzyżowaniach, obok sowich łopatach i skrzynek z narzędziami: to znak, że są gotowi do pracy, czekają na kogoś, kto ich wynajmie. Ich buty są równie zmęczone jak oni, wyglądają, jakby zaraz miały się rozpaść. Mężczyźni patrzą w ziemię, w chwilach ożywienia spluwają pod nogi. Stoją tutaj, są wolni, państwo niczego im nie da, los mają w swoich spracowanych rękach. Być wolnym to znaczy móc robić, co się chce, i mówić, co się chce, to znaczy stać na ulicy, czekając, aż ktoś najmie cię do roboty, i powtarzać, że nienawidzisz tego parszywego kraju, że lepiej już było… Kiedy?

Małgorzata Rejmer, „Błoto słodsze niż miód. Głosy komunistycznej Albanii”, Wołowiec  2018.