Skutr: reżyseria przygodowa, teatr nieuchwytny

Tandem bierze na warsztat zarówno sztuki klasyczne, jak i współczesne, realizuje również przedstawienia autorskie. Styl reżyserów można określić mianem crossover’u, czyli wędrówką przez wszelaki styl. Ciekawe, że nazwa duetu oznacza właściwie skuter, brakuje w niej tylko długiego czeskiego „ú“. I chociaż nie szybkość skuteru była inspiracją do stworzenia owej nazwy, to skojarzenie wydaje się w tym przypadku naprawdę odpowiednie.

SKUTR tworzą Martin Kukučka i Lukáš Trpišovský. Pracują ze sobą już od początków tego wieku, czyli od czasów studiów na DAMU, Wydziale Teatralnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze. SKUTRem zaczęli określać ich koledzy i wykładowcy z wydziału, stworzyli tę nazwę na podstawie pierwszych liter nazwisk Kukučki i Trpišovskiego. W związku z tym, że już przedstawienia dyplomowe twórców wzbudziły zainteresowanie publiczności i krytyków, bardzo szybko po ukończeniu Akademii otrzymali propozycję rezydencji artystycznej w Teatrze Archa w Pradze. W ramach współpracy powstało kilka udanych projektów teatralnych sygnowanych przez Laboratorium Teatralnym Archa.

SKUTR prezentował swoje spektakle na festiwalach w Serbii, Polsce, Niemczech, Rumunii, na Litwie i Słowacji, a nawer w Chinach i Korei Południowej. W 2008 roku twórcy spędzili miesiąc na Festiwalu Fringe w Edynburgu, podczas którego ich przedstawienie pt. „Płaczki” było wystawiane 22 razy i zostało nominowane do nagrody Total Theatre Award. W 2010 roku podczas światowej wystawy Expo w Szanghaju pokazali z kolei spektakl „Joke Killers”, stworzony wspólnie z Adélą Laštovkovą, reżyserką, choreografką, tancerką i aktorką.

W autorskich inscenizacjach Martin Kukučka i Lukáš Trpišovský wykorzystują ruch, taniec, akrobatykę, kukiełki, projekcje, light design, dźwięk i tekst. Stworzyli spektakle inspirowane baśniami Andersena („Understand“), tradycjami ludowymi („Płaczki“), nowym cyrkiem, czyli nurtem cyrkowym będącym de facto teatrem („La Putyka“), czy też procesem komunikacji w internecie w wydaniu teatru ruchu („Nickname“). Współpracują na przykład z legendarną Laterną magiką, pierwszym w historii multimedialnym teatrem tańca, a także z Cyrkiem La Putyka, grupą profersjonalnie rozwijającą gatunek nowocyrkowy.

SKUTR wystawia swoje spektakle na najważniejszych scenach teatralnych w Czechach, między innymi w Teatrze Narodowym w Pradze czy teatrach Divadlo Na zábradlí i Švandovo divadlo. Reżyserom nie są obce klasyczne dzieła teatralne i operowe, znajdują wspólny język z Szekspirem („Sen nocy letniej“, „Romeo i Julia“), Dostojewskim („Bracia Karamazow“), Mozartem („Don Giovanni“) oraz Czajkowskim inspirowanym Puszkinem („Eugeniusz Oniegin“).  Zanscenizowali również rodzime dzieła, na przykład operę „Przygody Lisiczki Chytruski“ autorstwa Leoša Janáčka, poetycki dramat „Radúz i Mahulena“ Juliusza Zeyera czy zbiór ballad „Kytice“ Karela Jaromíra Erbena.

I to właśnie „Kytice“, czyli „Bukiet“ w interpretacji SKUTRu dosłownie kilka dni temu zobaczyła czeska widownia. Reżyserzy zaadaptowali osiem z trzynastu ballad XIX-wiecznego zbioru Erberna, czeskiego etnografa, pisarza i zbieracza folkloru czeskiego i słowiańskiego. Do realizacji zaprosili niemal cały zespół aktorów Teatru Narodowego. „Kytice“ stanowi poetycko przedstawiony zestaw ludowych porzekadeł, a zdaniem recenzentów SKUTR skutecznie oddał baśniową, wypełnioną metaforami, mroczną i miejscami brutalną atmosferę dzieła. Wielu odbiorców zachwyca się inscenizacją, zachwala poziom aktorski, dobór obsady i odpowiednią chemię (międzypokoleniową!) między odtwórcami ról, ale docenia też efekty wizualne, muzykę, scenografię, elementy choreograficzne, dynamikę sztuki i ogólną pomysłowość twórców.

Już pojawiają sie głosy, że spektakl „Kytice“ jest szczytową inscenizacją duetu Kukučka-Trpišovský. W ramach uzasadnienia doboru repertuaru Lukáš Trpišovský przyznał: „Interesują nas tematy, które dotyczą wyobraźni i świata wewnętrznego. W ten sposób można skutecznie sprawdzić, na ile człowiek spotyka się z rzeczywistością, gdzie sięga jego pamięć osobista i zbiorowa. A stąd już niedaleko do rytuałów i zrozumienia ich transcendentnego wymiaru. Nasze inscenizacje są być może trudne do opisania, przypadkowy odbiorca może sobie zadawać pytanie „o czym to było?“.

- Ale mam przeświadczenie, że nawet jeśli spektakl będzie dla kogoś trudno pojmowalny, to nie będzie mógł zaprzeczyć intensywnym emocjom. A nasza pamięć utrwali głównie emocjonalne przeżycia – czy pozytywne, czy negatywne“.  I być może to poruszanie emocji i nietypowość powinny być wystarczającą zachętą dla wszystkich potencjalnych odbiorców przedstawień SKUTRu, nie tylko pasjonatów. Sam Trpišovský stwierdził kiedyś, że „SKUTR tworzy teatr dla ludzi, którzy nie chodzą do teatru“.

Kinga Szubańska Źródła: literarky.cz, denik.cz, idnes.cz,skutr.org