Zapomniany cmentarz żydowski, który warto odwiedzić

Obszernych wiadomości na temat zabytkowego cmentarza żydowskiego w Łabowej dostarcza Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej. Na stronie internetowej Celina Cempa zamieściła interesujące informacje na temat kirkutu.
- Trudno dokładnie ustalić, kiedy został założony cmentarz. Z pewnością teren pod niego wyznaczony został wraz z utworzeniem gminy żydowskiej, prawdopodobnie w I połowie XIX wieku. Na mapach austriackich z 1846 r. działka obecnie istniejącego cmentarza żydowskiego jest zaznaczona – czytamy na stronie towarzystwa.
Kirkut znajduje się na dwóch działkach o łącznej powierzchni 56 arów.  Z informacji zebranych przez osoby zrzeszone w Towarzystwie Miłośników Ziemi Łabowskiej wynika, że w 1982 roku teren cmentarza został uporządkowany przez żydowską Polonię. Działka została ogrodzona żelaznym ogrodzeniem, dodatkowo zamontowano bramę ozdobioną prętami z motywami menory oraz furtkę z motywem gwiazdy Dawida. Przewrócone nagrobki zostały ponownie osadzone na betonowych podstawach.
- Prace renowacyjne sfinansował pan Leo Gatterer pochodzący z Dobrej k/Limanowej zamieszkały na stałe we Frankfurcie – informuje Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej.

Cmentarz w Łabowej jest podzielony na trzy części, które tworzy naturalna granica dwóch małych wąwozów. Od drogi prowadzącej w stronę Uhrynia do bramy cmentarnej, znajduje się część północna, w której odnajdziemy 27 nagrobków. Są one najbardziej zniszczone ze wszystkich. Napisy na płytach zwrócone są w kierunku północnym, ich układ jest nieregularny.
W części środkowej nagrobków jest najwięcej bo aż 154. Ich stan jest dobry, jednak z trudem można odczytać znajdujące się na nich napisy.
- W tej części znajdują się nagrobki dwóch rabinów, 9 macew z motywem dzbana, 5 z motywem lwa oraz 6 z koronami. Pojawiają się również motywy ptaków, drzew i świeczników. Na uwagę zasługuje marmurowy nagrobek z napisem w języku niemieckim o następującej treści: Tu spoczywa Mindel Frey ur. 1883, zm. 21.01.1912 – czytamy na stronie towarzystwa.
Część południowa zawiera 69 macew.
- Tutaj pochowani byli prawdopodobnie znaczniejsi mieszkańcy, gdyż wskazuje na to ornamentyka macew. Na pewno spoczywa tam jeden rabin. Motyw koron pojawia się na 23 nagrobkach, a korona symbolizowała prawo, władzę, ale również kapłaństwo – informuje Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej. 

Łącznie cały cmentarz żydowski w Łabowej to 250 nagrobków. W części środkowej i południowej są one ułożone regularnie w rzędy. W trakcie remontu w 1982 roku wszystkie zachowane macewy zostały zabezpieczone i ustawione pionowo.

Największe zniszczenia na cmentarzu żydowskim w Łabowej zostały dokonane w czasie drugiej wojny światowej. Ale kamienne macewy w Łabowej zostały też zniszczone przez warunki atmosferyczne. Co jakiś czas uczniowie miejscowego Gimnazjum odwiedzają cmentarz żydowski i sprzątają cały jego obszar. 

Opr. (MG)
Źródło i fot.: Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej, Celina Cempa