Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
13/05/2022 - 11:45

Jeśli potrafisz wymówić te wyrazy, węgierska gwara nie będzie dla ciebie trudna

Na Węgrzech używa się powiedzeń i wyrażeń odbiegających od języka powszechnego i mowy literackiej, wyuczonej, na obszarach dających się wydzielić geograficznie. Są one często niezrozumiałe od razu, występują w połączeniu ze specyficzną dla danej okolicy wymową i formowaniem dźwięków, a ludzie przyswajają je sobie niemal niepostrzeżenie od dzieciństwa.

W okolicach zamieszkiwanych na Węgrzech przez mniejszości narodowe dochodzi czasem do mieszania się języków - węgierskiego i danej narodowości. Język i formy wymowy, używane w niektórych regionach i odbiegające od powszechnego posługiwania się węgierszczyzną, nazywamy dialektami i wielokrotnie zrozumienie niektórych powiedzeń jest dla zwykłego człowieka łamigłówką.

W najnowocześniejszej klasyfikacji na Węgrzech wyróżnia się sześć obszarów gwarowych: zachodni, zadunajski, połowiecki, południowy, cisański i północnowschodni. Jako, że tereny zamieszkane przez Węgrów można znaleźć także poza granicami kraju, w tamtych okolicach także natkniemy się na dialekty. Na północy na terenie Słowacji (dawnych Górnych Węgier) obecny jest dialekt połowiecki. W Siedmiogrodzie spotykamy dialekty: polny, seklerski i czango. Na Południu, w dzisiejszej Serbii w regionie Baczki i Banatu równie specyficzne jest posługiwanie się językiem węgierskim.

Dialekty te nie odbiegają znacząco od języka literackiego (czego nie można powiedzieć o kilku sąsiednich krajach, zwłaszcza Słowenii), rozbieżności w największym stopniu dotyczą dźwięków. Są w nich słowa specyficzne, które nie występują w mowie standaryzowanej, albo wyrażenia, które natomiast są zrozumiałe dla języka literackiego (dla przykładu na terenie komitatu Vas mówi się zamiast zamknij drzwi – włóż drzwi, słowaccy Węgrzy na kapcie [papucs] mówią raczej wchodne [belepo].

W naszym regionie charakterystyczna jest gwara południowo-nizinna, inaczej: południowa. Ten teren gwarowy obejmuje obszary węgierskie i serbskie między Dunajem i Cisą oraz okolice Banatu. Należy do niego również komitat Bacs-Kiskun, pośrodku którego leży nasze rolnicze miasto Kiskunhalas. Najbardziej chyba charakterystyczna gwara regionu to segedyńska.

W tych stronach, szczególnie w mniejszych miejscowościach, w słowach zawierających głoskę „e” częste jest użycie zamiast niej „ö” lub jej długiej wersji, czyli „ő”. Z punktu widzenia zrozumiałości częste użycie głoski „ő” nie stanowi kłopotu, gdyż rozbieżność nie jest duża. Zachodzi w sumie zamiana dźwięków „e” i „ő”, co można opanować po krótkim ćwiczeniu.

Kilka przykładów wymowy zamiennej: embör (ember) [człowiek], mögitta (megitta) [wypił], mögötte (megette) [zjadł], mögmondta (megmondta) [powiedział], fölmondta (felmondta) [zrezygnował], mögvötte (megvette) [kupił], mögtötte (megtette) [zrobił], mögverte (megverte) [zbił], fölengedte (felengedte) [stopił], ölég (elég) [dość], fölég (felég) [płonie], mögcsömörlött (megcsemerlett) [mieć nudności], mögyünk (megyünk) [idziemy], gyüvünk (jövünk) [przybywamy].

Na Węgrzech żyje liczna grupa mniejszości cygańskiej, która miesza swój język romski z węgierskim, co jest dosyć trudne do zrozumienia dla Węgrów. W języku węgierskim rozpowszechniło się natomiast kilka typowych słów romskich. Oto kilka z nich: gadżo (mężczyzna), gadżi (kobieta), vakeral (mówi), czawo (młody mężczyzna), czaczi (bardzo dobry), dichma (patrz), czicza (ozdoba), laczo (przystojny).

Przykłady słów gwarowych: tengeri a. málé – kukurydza, sparhelt – kuchenka, paszuly – fasola, pulya – dziecko, kompré – kartofle, köszméte – agrest, kúpászkodik – grzebać.

Podsumowując można stwierdzić, że na Węgrzech dialekty nie odbiegają w znacznym stopniu od języka szkolnego. Ujednoliceniu węgierskiego języka literackiego sprzyjał fakt, że ludność węgierskojęzyczna zamieszkuje teren niezbyt rozczłonkowany geograficznie, dość zwarty, a wewnątrz kraju nie doszło do wykształcenia się ostrych granic dzielnicowych lub celnych, które sprzyjałyby ewentualnemu przekształceniu dialektów pogranicznych nawet w niezależne języki tak, jak to nastąpiło u innych, niewęgierskich narodów na terenie Basenu Karpat.

(Obraz-tekst: Iván Kovács, źródło map: Wikipedia)

Artykuł powstał przy realizacji projektu „Local Media for V4 Cooperation & Integration”
Opracowanie: Partner węgierski
Nazwa medium: Halasmédia

www.halasmedia.hu
Wydawca: Halasi Média és Kultúra Nonprofit Kft.

The project is co-financed by the Governments of Czechia, Hungary, Poland and Slovakia through Visegrad Grants from International Visegrad Fund. The mission of the fund is to advance  ideas for sustainable regional cooperation in Central Europe.

Projekt współfinansowany przez rządy Czech, Węgier, Polski i Słowacji poprzez Granty Wyszehradzkie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego. Misją funduszu jest promowanie pomysłów na trwałą współpracę regionalną w Europie Środkowej.







Dziękujemy za przesłanie błędu