Pięćdziesiąt słówek z języka rusińskiego, które musisz znać. Niektóre zaskakują

Nawet gdy po uzyskaniu oficjalnego statusu języka tej mniejszości narodowej pojawiła się potrzeba otwierania szkół, do dzisiaj nie jest ich na tyle dużo, aby dzieci ze wszystkich miejscowości rusińskich mogły kształcić się wyłącznie w tym języku i używać w szkołach cyrylicy. W ten sposób młodsza generacja płynnie przechodzi do komunikowania się w języku słowackim i powoli zapomina język swoich przodków. Z powodu ograniczonego posługiwania się językiem rusińskim, wiele słów już całkowicie zniknęło z leksykonu Rusinów.

W ostatnim spisie ludności w  2021 roku narodowość rusińską zadeklarowało 63,5 tysięcy obywateli Słowacji. Konkretnie w Svidníku taką deklarację złożyło 1378 mieszkańców. Chociaż na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że język rusiński zanika, wiele Rusinów wciąż jest z niego dumnych, a gdy przychodzą do swojej społeczności, automatycznie „przełączają się" ze słowackiego na rusiński.

Ciekawostką jest to, że język Rusinów w każdym regionie jest trochę inny. Na przykład panoński język rusiński jest podobny do gwary regionu Szarisz, z którym to ma kilka wspólnych wyrazów, np. cigaretľa (pol. papieros). Język słowacki jednak odbił swój ślad na skodyfikowanym języku rusińskim, który to przejął ze słowackiego niektóre słowa, np. volič [pol. wyborca]. Literacka odmiana języka rusińskiego jest wykładana w Instytucie Języka Rusińskiego i Kultury Rusińskiej na Uniwersytecie Preszowskim w Prešovie już od 1998 roku.

Język rusiński, jako język trzeciej największej mniejszości na Słowacji, jest zachowany jako dziedzictwo kulturowe również dzięki pracy aktorów Teatru im. Alexandra Duchnoviča w Prešovie, którzy regularnie grają spektakle w tym języku. Najbardziej rozpowszechnionym językiem używanym przez Rusinów nie jest jednak jego odmiana literacka, lecz gwara.

W okolicy Svidníka Rusinów określa się mianem „pidaci” [pidacji]. Drugą grupą zamieszkałą w okolicy miast Humenné i Snina są „pujďaci” [pujdiacji]. Bardzo łatwo jest ich rozróżnić na podstawie języka. Pidaci powiedzą „pidu”, czyli pójdę. Pujďaci do określenia tej samej czynności użyją słowa „pujdu”. Oprócz społeczeństw mniejszościowych na Słowacji w języku rusińskim można dogadać się z miejscową ludnością na Ukrainie, w Polsce, w Rumunii, a nawet na Węgrzech, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie do dzisiaj mieszkają potomkowie rusińskich imigrantów.

Słowniczek 50 najczęściej używanych wyrazów w języku rusińskim

1. choču [choczu] – chcę
2. čerkoče [czerkocze] – brzęczy, stuka
3. hvarity – mówić
4. stojit – stoi
5. pidpality – podpalić
6. cigaretľa – papieros
7. zavtra – jutro
8. dvery – drzwi
9. moloko – mleko
10. telička [teliczka] – cielę
11. nalpa – określenie głupiej kobiety (małpa)
12. hvozd – gwóźdź
13. molotok – młotek
14. kobrik – koszyk
15. stil (sťil) – stół
16. dvir – dwór
17. polivka – zupa
18. chlib – chleb
19. lavočka [lawoczka] – ławeczka
20. chustočka [chustoczka] – serweta
21. tilo – ciało
22. piria – pierze
23. kvitky – kwiaty
24. misto – miasto
25. selo – wieś
26. bokanča [bokancza] – but
27. skirňi – kalosze
28. košuľa [koszula] - koszula
29. štrenfľa [sztrenfla] – skarpetki
30. volosy – włosy
31. holos – głos
32. chyža [chyża] – dom
33. divčatko [divczatko] – dziewczynka
34. derevo – drzewo
35. mist – most
36. draha – droga
37. kamiň [kamiń] – kamień
38. piňazi [piniazji] – pieniądze
39. želizo [żelizo] – żelazo
40. ​runkľa – rzepa
41. svitlo – światło
42. papir – papier
43. zemľa – ziemia
44. kiň [kiń] – koń
45. lis – las
46. sino – siano
47. kormaň [kormań] – kierownica
48. stina – ściana
49. bereh – brzeg
50. nič [nicz] – noc