Niewydolność serca. Czym się objawia i do czego może doprowadzić?

Niewydolność serca może dotyczyć nawet 2% Europejczyków, czyli około 10 milionów osób. W samej Polsce liczba przypadków sięga około miliona i stale rośnie. Ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem. Zachorowalność jest największa u osób po 70. roku życia. Natomiast średni wiek pacjenta z niewydolnością serca to 74 lata.

Niewydolność serca – czym jest ta choroba? 

Serce to jeden z najważniejszych organów w ludzkim ciele. Zdrowe serce jest podwójną pompą, do której krew pozbawiona tlenu dociera z prawej strony, kolejno jest kierowana do płuc, gdzie dochodzi do jej utlenienia. Krew wzbogacona w tlen trafia ponownie do serca, tym razem z lewej strony, skąd jest tłoczona przez aortę i wszystkie naczynia krwionośne w całym organizmie. 
Niewydolność serca oznacza zaburzenia jego prawidłowych funkcji. W konsekwencji serce nie jest w stanie tłoczyć krwi w prawidłowym tempie oraz w ilości potrzebnej do dotlenienia organizmu.

Niewydolność serca obejmuje więc szereg chorób, które osłabiają jego pracę i w zależności od przyczyny oraz szybkości rozwoju niewydolności wyróżnia się stany, takie jak:

• przewlekła niewydolność serca – to stan utrzymujący się ponad miesiąc; 
• ostra niewydolność serca – w tym przypadku choroba rozwija się nagle, dając intensywne objawy;
• przemijająca niewydolność serca.  

Zmniejszenie wydolności serca często następuje stopniowo i jest skutkiem toczącego się procesu chorobowego oraz działania czynników wyniszczających mięsień sercowy i układ krążenia.

Przyczyny niewydolności serca

Najczęstsze przyczyny niewydolności serca stanowią: nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatie – grupa chorób związana z nieprawidłową budową mięśnia sercowego (zwłaszcza kardiomiopatia przerostowa), zawał mięśnia sercowego, choroby zastawkowe (niedomykalność zastawki dwudzielnej, trójdzielnej lub aortalnej, zwężenie zastawki aortalnej), choroba niedokrwienna serca. Wśród innych przyczyn niewydolności serca wymienia się zapalenie mięśnia sercowego, zaciskające zapalenie osierdzia (powstające w wyniku przewlekłego procesu zapalnego osierdzia – błony surowiczej otaczającej serce). 

Należy też wspomnieć o czynnikach, które wpływają negatywnie na przebieg niewydolności serca, a są nimi m.in. cukrzyca, nadmierna masa ciała, marskość wątroby, nadczynność tarczycy, POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), niedokrwistość (anemia).

Jak objawia się niewydolność serca?

Symptomy niewydolności serca (NS) związane są z niedostateczną podażą tlenu do narządów. Takie upośledzenie mechanizmu przepływu krwi skutkuje powiększeniem się jam serca oraz ich dysfunkcją skurczową bądź rozkurczową (widocznych w badaniu echokardiograficznym) a także zatrzymywaniem wody w organizmie pod postacią obrzęków, płynu w opłucnej lub wodobrzusza.

Nieodpowiednia ilość krwi w narządach oraz zastoje w jamach ciała zmniejszają wydolność wysiłkową i oddechową organizmu.

Gdy serce nie pracuje prawidłowo, do poszczególnych narządów i tkanek dociera zbyt mało tlenu oraz składników odżywczych niezbędnych do ich funkcjonowania. W efekcie powstaje zespół różnych symptomów, które służą do rozpoznawania niewydolności serca oraz różnicowania jej z innymi chorobami.

Objawy niewydolności serca początkowo mogą być bagatelizowane i mylnie brane np. za objawy zmęczenia lub zaburzeń o podłożu nerwicowym. Z czasem objawy związane z zaburzeniami w funkcjonowaniu mięśnia sercowego zaczynają się nasilać, utrudniając oraz uniemożliwiając normalne funkcjonowanie.

Duszność, która nasila się w pozycji leżącej oraz występuje w formie napadów nocnych, obrzęki kończyn dolnych, szczególnie wokół kostek oraz słabsza tolerancja wysiłku to typowe objawy niewydolności serca. Mogą towarzyszyć im kaszel nocny i świszczący oddech, kołatanie serca, zdarzają się także omdlenia i zawroty głowy. U części chorych występują: uczucie pełności oraz spadek apetytu, a często także splątanie, pogorszenie nastroju oraz depresja. Pacjenci z zaawansowaną niewydolnością serca mogą znacznie tracić masę ciała, może także dochodzić u nich do rozwoju wyniszczenia (kacheksji).

Rozpoznanie niewydolności serca

W rozpoznaniu niewydolności serca jako pierwsze przeprowadzane są wywiad, badanie fizykalne, pomiar ciśnienia, badania laboratoryjne krwi i moczu (ocena wskaźników niewydolności serca, funkcjonowania nerek, wątroby) i elektrokardiogram (EKG, ocena aktywności elektrycznej serca). Następnie, gdy występują wskazania, diagnostykę poszerza się o echokardiografię (tzw. badanie ECHO), która jest badaniem USG serca i pozwala ocenić jego strukturę i pracę. Jeżeli konieczna jest dalsza diagnostyka, to rozszerza się zakres badań o m.in.: próbę wysiłkową, RTG płuc, angiografię naczyń wieńcowych (tzw. koronarografię), rezonans magnetyczny, tomografię komputerową.

Leczenie niewydolności serca

Niewydolność serca, jeśli nie będzie odpowiednio leczona, wówczas może doprowadzić nawet do śmierci. Taki pesymistyczny scenariusz wcale jednak nie musi stać się rzeczywistością – grunt to podjąć szybkie leczenie i zmienić swój dotychczasowy styl życia.

Leczenie w przypadku niewydolności serca jest najczęściej kompleksowe. Służy złagodzeniu objawów i przedłużeniu życia chorego.

W niewydolności serca zastosowanie znajdują:

• leczenie przyczynowe, a więc mające na celu wyeliminowanie przyczyny (m.in. techniki rewaskularyzacji, czyli przywracania prawidłowego ukrwienia serca w przebiegu choroby wieńcowej czy operacyjne korekty wad anatomicznych i zastawkowych serca);
• zmiany w stylu życia (np. unormowanie masy ciała, umiarkowana aktywność fizyczna, redukcja sodu/soli w diecie, unikanie używek i kontrola stresu);
• armakoterapia;
• zabiegi inwazyjne (np. terapia resynchronizująca, implantacja urządzenia synchronizującego skurcze komór serca – CRT,  czy kardiowerter-defibrylator ‒ ICD).
• W skrajnych przypadkach jedynym sposobem leczenia jest przeszczep serca.

Zobacz też: Nadkwaśność żołądka – jak sobie z nią radzić? Objawy, przyczyny i leczenie

Niewydolność serca – zapobieganie

Niewydolności serca można zapobiegać. Jednym ze sposobów jest profilaktyka i kontrolowanie chorób, które mogą do niej prowadzić, a więc choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy czy otyłości.

Kluczowe w zapobieganiu są więc:

• odpowiednia, zbilansowana dieta;
• prawidłowe nawadnianie organizmu;
• regularna aktywność fizyczna;
• ograniczenie stresu;
• unikanie używek, takich jak tytoń czy nadmierne ilości alkoholu;
• ograniczenie ilości soli w diecie.

Niezwykle ważne jest leczenie już zdiagnozowanej niewydolności serca. Choroba ta odpowiednio wcześnie rozpoznana pozwala na leczenie ambulatoryjne, bez konieczności hospitalizacji.

[email protected],  fot.www.freepik.com