Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Piątek, 29 marca. Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona
16/09/2022 - 11:55

Stan przedcukrzycowy: kiedy warto się przebadać i jak nie doprowadzić do cukrzycy?

Cukrzyca dotyka coraz większej ilości osób. W Polsce choruje już 3 mln osób, a szacuje się, że 1 mln nawet o tym nie wie. To podstępna choroba, która początkowo nie daje widocznych objawów. Senność, zmęczenie, problemy ze wzrokiem, częste oddawanie moczu, zwiększony apetyt i/lub uczucie pragnienia, a następnie wysokie stężenie glukozy (wysoki cukier) w wynikach badań to często pierwsze z objawów stanu przedcukrzycowego. Na tym etapie uchronienie się przed rozwinięciem cukrzycy jest naprawdę wysoko prawdopodobne. Dowiedz się, czym jest stan przedcukrzycowy i dlaczego należy go leczyć.

Cukrzyca jest przewlekłym schorzeniem będącym następstwem zaburzeń gospodarki węglowodanowej, polegającym na gromadzeniu się glukozy we krwi. Jednak istnieje duża grupa chorych, u których stężenie glukozy nie jest wystarczająco duże do rozpoznania cukrzycy, ale zbyt duże w porównaniu z warunkami prawidłowymi – diagnozowany jest wtedy stan przedcukrzycowy. 

Stan przedcukrzycowy to wczesna faza rozwoju cukrzycy typu 2, która polega na tym samym – czyli na zmniejszającej się wrażliwości organizmu na własną insulinę, a różnica dotyczy jedynie wysokości hiperglikemii. Co jednak najważniejsze – stan przedcukrzycowy ma charakter progresywny, jeśli nie wprowadzimy zmian w swojej diecie i trybie życia, na pewno przekształci się w cukrzycę. 

Trzeba zdawać sobie sprawę, że już na etapie stanu przedcukrzycowego mogą pojawić się zmiany w naczyniach krwionośnych, które prowadzą do rozwoju powikłań, takich jak retinopatia, nefropatia czy polineuropatia. Ten wczesny etap zaburzeń tolerancji glukozy wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego oraz niektórych nowotworów. Dlatego, choć stan przedcukrzycowy jest uznawany za zaburzenie, a nie odrębną jednostkę chorobową, nie można go bagatelizować.

Diagnostyka stanu przedcukrzycowego opiera się na badaniach laboratoryjnych krwi – oznaczeniu glikemii na czczo (poziomu cukru we krwi na czczo) oraz doustnym teście tolerancji glukozy (tzw. krzywa cukrowa). Rozpoznaje się go, gdy:

  • poziom cukru we krwi na czczo wynosi 100–125 mg/dl,
  • poziom cukru we krwi po dwóch godzinach od spożycia roztworu glukozy wynosi 140–199 mg/dl.

Z jakiego powodu pozom cukru jest wyższy niż powinien?

Glukoza pochodzi między innymi z rozkładu węglowodanów, które znajdują się w spożywanych przez nas posiłkach. Gdy spożyte przez nas węglowodany zostaną rozłożone do glukozy zwiększa się jej poziom we krwi. Wtedy trzustka rozpoczyna produkcję insuliny. Jest to hormon, który odpowiada za transport glukozy z krwi do komórek dla których glukoza jest podstawowym źródłem energii. U człowieka zdrowego prowadzi to do spadku poziomu cukru we krwi. Tymczasem u osób chorych proces ten nie zachodzi przez co we krwi utrzymuje się wysoki poziom glukozy wychodzący w testach.

Taki stan nazywamy insulinoopornością. Jeśli zlekceważymy wyniki naszych badań, insulinooporność może przejść w stan przedcukrzycowy, a nawet rozwinąć się do cukrzycy typu 2.

Głównym czynnikiem, który wpływa na nieprawidłowy wynik badania glukozy na czczo jest działalność wątroby, która  produkuje zbyt dużo glukozy w czasie gdy nie jemy. Natomiast nietolerancja naszego organizmu na glukozę wynika ze złej reakcji mięśni. W warunkach prawidłowych, u zdrowego człowieka, insulina ma wpływ pobudzający na mięśnie, które pod jej wpływem pochłaniają glukozę powstałą po rozłożeniu węglowodanów dostarczonych w posiłku. Jeśli tak się nie dzieje, wynik naszego badania glikemii po spożytym posiłku jest wyższy niż powinien.

Przyczyny stanu przedcukrzycowego

Przyczyny stanu przedcukrzycowego są dobrze znane i dużej mierze identyczne, jak w przypadku cukrzycy typu 2. Należą do nich przede wszystkim:

  • wysoka masa ciała – nadwaga i otyłość;
  • nieprawidłowa dieta, bogata w łatwo przyswajalne cukry proste, tłuszcze nasycone, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego oraz produkty wysokoprzetworzone;
  • niewielka aktywność fizyczna, siedzący tryb życia;
  • stale utrzymujące się nadciśnienie tętnicze;
  • predyspozycje genetyczne;
  • zespół policystycznych jajników u kobiet;
  • palenie papierosów, nadużywanie alkoholu;
  • długotrwały stres.

Stan przedcukrzycowy – objawy

Stan przedcukrzycowy w początkowej fazie nie musi dawać żadnych objawów, dlatego bardzo często diagnozowany jest podczas wykonywania badań okresowych. O tym, że mamy zbyt wysoki poziom cukru we krwi może świadczyć m.in.:

  • występowanie rogowacenia ciemnego, czyli zmiany zabarwienia skóry np. na łokciach oraz kolanach,
  • pojawienie się wzmożonego pragnienia, które trudno jest ugasić,
  • nadmierne uczucie głodu oraz wilczy apetyt na słodycze,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • napady senności,
  • częste oddawanie moczu,
  • problemy ze wzrokiem.

Stan przedcukrzycowy – diagnostyka

Do rozpoznania stanu przedcukrzycowego niezbędne jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi i/lub wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT). W celach diagnostycznych nieprawidłowej glikemii na czczo lub nieprawidłowej tolerancji glukozy nie należy jednak korzystać z oznaczeń wykonywanych za pomocą glukometru.

Stężenie glukozy na czczo powinno być oznaczane w osoczu krwi po okresie nocnego wypoczynku i co najmniej 8 godzinnym poście w trakcie którego pacjent nie powinien spożywać żadnych pokarmów oraz płynów poza czystą wodą. Przed wykonaniem badania pacjent nie powinien podejmować również wysiłku fizycznego ani żuć gumy. 

Nieprawidłowa tolerancja glukozy jest rozpoznawana na podstawie wykonania doustnego testu obciążenia glukozą w ilości 75 g. Badanie jest wykonywane na czczo. Jednak w dniu poprzedzającym badanie pacjent powinien spożywać normalną dietę. Z kolei podczas testu należy powstrzymać się od wysiłku fizycznego, spożywania pokarmów i palenia tytoniu. Do rozpoznania nieprawidłowej tolerancji glukozy wystarczy jednorazowe oznaczenie glikemii 2 h po podaniu glukozy. 

Stan przedcukrzycowy – leczenie  

Nieleczony stan przedcukrzycowy wiąże się z ryzykiem rozwinięcia się pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Aby tego uniknąć, konieczna jest zmiana stylu życia. Zakłada ona zdrową dietę oraz regularną aktywność fizyczną, czego efektem powinna być redukcja nadmiaru kilogramów. Utrata masy ciała, w szczególności tkanki tłuszczowej z brzucha, zmniejsza insulinooporność, która jest bezpośrednią przyczyną podwyższonego poziomu cukru we krwi. 

Niestety nie u każdego można zahamować progresję stanu przedcukrzycowego w kierunku cukrzycy typu 2. U części osób nawet mimo zmiany trybu życia cukrzyca typu 2. ostatecznie się rozwija, ale zwykle znacznie później, niżby miało to miejsce bez podjęcia jakichkolwiek działań ze strony pacjenta. A im później zostanie zdiagnozowana cukrzyca, tym lepiej. 
Rekomendacje dla osób ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym obejmują:

Zdrową dietę – zaleca się ograniczenie żywności bogatotłuszczowej, wysokokalorycznej i wysokoprzetworzonej na rzecz pożywienia bogatego w błonnik. Jako wzór, łatwy do wprowadzenia w codziennym gotowaniu, podawana jest kuchnia śródziemnomorska.

Zwiększenie aktywności fizycznej – celem jest 150 minut aktywności fizycznej tygodniowo. Należy starać się, by przerwy od aktywności fizycznej nie były dłuższe niż 2 dni. Można zacząć chociażby od codziennych spacerów, jazdy rowerem czy wizyt na basenie.

Zrzucenie nadmiarowych kilogramów – redukcja masy ciała już o 7% w znaczący sposób może obniżyć ryzyko rozwinięcia cukrzycy typu 2. Jako motywację do zrzucenia kilku kilogramów należy wymienić chociażby zdrowsze serce, więcej energii oraz lepszą samoocenę.

Leczenie farmakologiczne – tylko wówczas, gdy zmiana stylu życia okaże się nieskuteczna. Lekiem pierwszego wyboru jest metformina, która między innymi zwiększa wrażliwość organizmu na insulinę krążącą w krwiobiegu, przez co poziom glukozy we krwi ulega obniżeniu. 

Zobacz też: Skolioza – przyczyny, objawy, leczenie skrzywień kręgosłupa

Dieta na poziom cukru we krwi

Jeśli stan przedcukrzycowy zostanie faktycznie zdiagnozowany, konieczne jest wprowadzenie odpowiednio zbilansowanej diety w stanie przedcukrzycowym. Jej zalecenia nie odbiegają w znacznym stopniu od jadłospisu stosowanego w przypadku cukrzycy typu II. Podstawą jest właściwe dobranie kaloryczności diety (na podstawie wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu zdrowia, aktualnej masy ciała), tak aby nie dopuścić do rozwoju nadwagi i otyłości.

Poza tym ważne jest, aby jadłospis ułożony pod dietę w stanie przedcukrzycowym zawierał odpowiednią ilość węglowodanów (które powinny pokrywać 40-50% wartości energetycznej diety). Istotna jest nie tylko ich ilość, ale również to, jakie produkty są ich źródłem. Powinny być to głównie produkty o niskim indeksie glikemicznym (surowe warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe). Ponadto należy zwrócić uwagę na dostarczenie do organizmu odpowiednich ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, składników o właściwościach antyoksydacyjnych (zalicza się do nich m.in. witamina C i E, selen, cynk, polifenole) oraz błonnika pokarmowego.

W diecie powinny znaleźć się również produkty obfitujące w witaminę C (m.in. papryka, pietruszka, kalarepa, truskawki, porzeczki, cytrusy), witaminę E (m.in. orzechy laskowe, oliwa z oliwek), selen (m.in. orzechy brazylijskie, ryby) oraz cynk (m.in. nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, pełnoziarniste pieczywo).

Czego unikać na diecie przedcukrzycowej?

A czego nie powinna zawierać dieta zalecana w stanie przedcukrzycowym? Niezalecane jest spożywanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Należą do nich m.in.:

  • słodycze;
  • słodkie napoje gazowane;
  • produkty o wysokim stopniu przetworzenia zawierające cukier, syropy itp. (zawszenależy dokładnie czytać skład kupowanych produktów);
  • produkty zbożowe na bazie mąki krupczatki, kukurydzianej, pszennej chlebowej,
  • pszennej luksusowej 550, ziemniaczanej;
  • ryż dmuchany, biały;
  • mleko zagęszczone słodzone;
  • płatki owsiane błyskawiczne i kukurydziane;
  • owoce w syropie;
  • desery mleczne;

W związku z tym, że stan przedcukrzycowy może iść w parze z zaburzeniami gospodarki lipidowej, zaleca się również ograniczenie spożycia produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans. Należą do nich m.in. tłuste gatunki mięs, margaryny w kostce, dania typu fast-food, słodycze i słone przekąski.

[email protected],  fot. www.freepik.com







Dziękujemy za przesłanie błędu