Szkarlatyna - objawy, przyczyny. Jak leczyć szkarlatynę?

Jedną z typowych chorób wieku dziecięcego, rozpowszechnioną na całym świecie, jest szkarlatyna. Zazwyczaj pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym, w okresie jesienno-zimowym. Wywołuje poważne objawy, a w jej późnym okresie może nawet dojść do zaburzeń immunologicznych. Z uwagi na groźne powikłania, jakie może spowodować nieleczona lub źle leczona choroba, należy zawsze zachować czujność – tym bardziej że nie istnieje skuteczna szczepionka na tę chorobę.

Na szkarlatynę można zachorować kilka razy w dzieciństwie, a nawet w wieku dorosłym, ponieważ wywołuje ją kilka rodzajów paciorkowca. Jeśli dojdzie do ponownego zakażenia dziecka, należy sprawdzić, czy w jego otoczeniu nie przebywa nosiciel paciorkowca – często osoba taka nie zdaje sobie z tego sprawy (można to sprawdzić jedynie przez zbadanie wymazu z gardła).

Szkarlatyna, zwana inaczej płonicą, należy do ciężkich zakaźnych chorób bakteryjnych wieku dziecięcego. Wywołują ją, podobnie, jak ropną anginę, paciorkowce typu A (Streptococcus pyogenes). Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową, głównie przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub przedmiotami, których używała. Źródłem zarażenia mogą być także osoby zdrowe, które są nosicielami paciorkowców. Płonica może też wystąpić na skutek kontaktu dziecka z osobą, która choruje na zwykłą anginę, wywołaną przez paciorkowce. Płonica daje typowe objawy, chociaż ostatnio coraz częściej zdarzają się wyjątki. Obecnie do zachorowań na szkarlatynę dochodzi dosyć rzadko. W Polsce odnotowuje się co roku około 150 przypadków zachorowań na każde 100 tysięcy osób.

Jakie są objawy szkarlatyny?

Okres inkubacji (wylęgania) choroby zwykle wynosi 1-5 dni, oznacza to, że tyle może minąć od kontaktu z patogenem, zanim pojawią się pierwsze symptomy płonicy. Najczęściej szkarlatyna rozpoczyna się gwałtownie, zwykle pierwszym objawem, jaki można zaobserwować, jest wysoka gorączka (nawet do 40st. C). Gorączce mogą towarzyszyć dreszcze, bóle brzucha, wymioty i biegunka. Zakażenie obejmuje również gardło i jamę ustną. Błony śluzowe są silnie zaczerwienione i bardzo bolesne, na podniebieniu występują plamki krwotoczne. Powiększeniu mogą ulegać szyjne węzły chłonne i migdałki. Charakterystycznym objawem jest też tzw. malinowy język. Początkowo widoczny może być biały nalot na języku, który z czasem znika, a język w 4.-5. dobie choroby zmienia barwę na żywoczerwoną, pojawiają się na nim brodawki przypominające fakturę owocu maliny.

Szkarlatyna dość słusznie kojarzy się także z wysypką. Ta może wystąpić po około 12-36 godzinach od pojawienia się pierwszych objawów. Wysypka jest czerwona, ma postać drobnoplamistą i grudkową, wygląda trochę tak, jakby ktoś zrobił na skórze ślady szczoteczką. Zmiany powodują swędzenie, skóra jest szorstka i pod wpływem lekkiego nacisku blednie. Najpierw wysypka pojawia się na tułowiu, w zgięciach stawowych, dołach pachowych, na pośladkach i w okolicy pachwin, z czasem zajmuje również skórę twarzy. Wolne od zmian są wewnętrzne strony dłoni i podeszwy stóp, blady pozostaje też tzw. trójkąt Fiłatowa – skóra pod nosem oraz w okolicy ust i brody. Po około 7 dniach skóra zaczyna się stopniowo złuszczać – najpierw na twarzy, następnie tułowiu, a na końcu (po około 21 dniach) na dłoniach i stopach. Warto pamiętać, że w przypadku szkarlatyny nie występują takie objawy jak katar, kaszel oraz zapalenie spojówek.

U osób dorosłych płonica przebiega z podobnymi objawami co u dzieci, choć ze względu na to, że jest to choroba uważana za schorzenie wieku dziecięcego, początkowo bardzo często mylona jest z grypą lub anginą. Jeśli chodzi o kobiety ciężarne, które zachorują na szkarlatynę, to powinny one pozostawać pod stałą opieką lekarza. Dobrą informacją jest to, że płonica nie stanowi szczególnego zagrożenia dla płodu i przebiegu ciąży.

Szkarlatyna – co to i jak dochodzi do zarażenia?

Do rozwoju choroby przyczyniają się głównie bakterie – paciorkowce typu A. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim drogą kropelkową. Zachorowanie następuje poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną, ponadto zachorować można poprzez kontakt z przedmiotami, które wcześniej używane były przez chorego. Szkarlatyną dziecko może zarazić się również przez kontakt z osobą, u której wystąpiła angina wywołana przez paciorkowce. Szkarlatyna objawy daje dość charakterystyczne. Jeśli u pacjenta wystąpiła szkarlatyna, wysypka jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych objawów choroby. Osoba chora przestaje zarażać zwykle po upływie doby od czasu rozpoczęcia leczenia.

Dziecko ze szkarlatyną

Szkarlatyna dzieci pojawia się najczęściej w wieku przedszkolnym i szkolnym. Nie występuje u niemowląt do 6. miesiąca życia, ponieważ posiadają one odporność bierną, dzięki przeciwciałom przekazanym im przez matkę podczas ciąży. Szczyt zachorowań zawsze występuje w okresie jesienno-zimowym. Nieraz zdarzają się lokalne epidemie w przedszkolach i szkołach. Szkarlatyna u dziecka może mieć różny przebieg – od bardzo łagodnego, do ostrego.

Zależy to od ogólnego stanu zdrowia, warunków, w jakich żyje maluch oraz jego odporności. Dzieci najczęściej zarażą się drogą kropelkową od nosicieli paciorkowców z grupy A, których, według danych epidemiologicznych, jest ok. 10-20%. Okres wylęgania się płonicy jest bardzo krótki i wynosi od 2 do 4 dni. Osoba chora przestaje zarażać po upływie doby od momentu rozpoczęcia kuracji antybiotykowej. Dziecko w trakcie choroby wymaga szczególnej opieki. Powinno otrzymywać odpowiednią ilość płynów i pokarmów w postaci płynnej lub półpłynnej, ponieważ odczuwa bardzo silny ból gardła, znacznie utrudniający przełykanie. Bardzo pomocne są gotowe preparaty medyczne przeznaczone do żywienia w chorobie.

Dostarczają organizmowi niezbędnych składników odżywczych i energetycznych, dzięki czemu mogą zastąpić pełnowartościowy posiłek. Zaliczyć tutaj można na przykład Frebini Energy Drink Banan oraz Fresubin Protein Energy Drink Czekolada. W dziale Leki OTC i suplementy oraz Układ pokarmowy znaleźć można szeroki wybór tego typu preparatów. Lekarze zalecają, aby po wyleczeniu zatrzymać dziecko w domu jeszcze przez tydzień.

Szkarlatyna u osoby dorosłej

Niektóre choroby charakterystyczne dla wieku dziecięcego, jak np. świnka, wiatrówka, czy szkarlatyna, mogą również wystąpić u osób dorosłych. Mają wtedy niestety znacznie ostrzejszy przebieg niż u dzieci. W przypadku płonicy nie zawsze pojawiają się typowe objawy. Symptomy mogą też występować jednocześnie lub następować po sobie. Diagnoza jest przez to często utrudniona. U osób dorosłych wysypka nieraz tworzy większe wypukłe wykwity, co sprawia, że lekarze mylą ją z alergią. Może również dochodzić do groźnych powikłań, np. zapalenia mięśnia sercowego, martwicy dna jamy ustnej i sepsy.

Szkarlatyna – leczenie

Dawniej, gdy nie było antybiotyków, płonica była chorobą bardzo groźną, często nawet śmiertelną. Obecnie leczy się ją antybiotykami, zwalczającymi paciorkowce – przeważnie penicyliną. W przypadku uczulenia na ten środek stosuje się leki z grupy makrolitów, np. erytromycynę, azytromycynę lub klarytromycynę. Kuracja trwa na ogół 10 dni, zgodnie z zaleceniami lekarza. Ważne jest, aby leki podawać precyzyjnie i ściśle przestrzegać przepisanych pór, aby stężenie antybiotyku we krwi znajdowało się przez cały czas na tym samym poziomie. Nie wolno przerywać leczenia, należy wziąć wszystkie przepisane tabletki, nawet jeśli objawy szkarlatyny ustąpią. Przebieg choroby powinien być kontrolowany przez lekarza, aby uniknąć niepotrzebnych powikłań.

Powikłania po szkarlatynie

Powikłania po przechorowaniu zdarzają się rzadko. Możliwe następstwa niewyleczonej lub zbyt krótko leczonej szkarlatyny to:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• ropień okołomigdałkowy,
• stany zapalne nerek, stawów lub zatok,
• gorączka reumatyczna,
• bardzo rzadko występujące zapalenie płuc, zapalenie wsierdzia, zapalenie wątroby, zapalenie opon mózgowych.