Zaćma - groźna choroba oczu. Jak wygląda leczenie?

Zaćma określana jest inaczej jako katarakta. Choroba ta charakteryzuje się powstawaniem zmian w postaci plamek lub zmętnień na soczewce oka, która u osób zdrowych jest przezroczysta. Soczewka oka wraz z rogówką, cieczą wodnistą oraz ciałem szklistym buduje układ optyczny oka, który umożliwia odbiór obrazu dzięki wpadającym do oka promieniom świetlnym. Zmętnienie soczewki występujące w zaćmie prowadzi do zaburzeń w przedostawaniu się promieni świetlnych do siatkówki i w efekcie do upośledzenia ostrości wzroku.

Zaćma odpowiada nawet w połowie przypadków za utratę wzroku. Może rozwinąć się w różnych częściach soczewki – można wyróżnić na przykład zaćmę korową (zmętnieniu ulega zwłaszcza obwodowa część soczewki), jądrową i torebkową. Wśród osób po 55. roku życia zaćma jest dominującą przyczyną pogorszenia wzroku. 

Wyróżnia się trzy główne rodzaje zaćmy związanej z wiekiem:  

• zaćma jądrowa, która charakteryzuje się zażółceniem soczewki i jej nadmiernym stwardnieniem, rozwija się powoli i powoduje centralne zmętnienie soczewki, zauważalny jest większy problem w widzeniu do dali niż do bliży; 
• zaćma korowa – pacjenci często skarżą się na oślepianie przez światła samochodów w nocy oraz dwojenie obrazu. Gdy cała kora soczewki jest zmętniała i ma kolor biały, wówczas określana jest terminem zaćmy dojrzałej; 
• zaćma podtorebkowa tylna – stwierdza się ją, gdy widzenie z bliży pogarsza się w większym stopniu niż w dal, dodatkowo pacjenci skarżą się na gorsze widzenie przy jasnym świetle, co powoduje zwężenie źrenicy.  

Dodatkowo różnicuje się zaćmę przedstarczą, kiedy to zmętnienie soczewki dotyka pacjentów młodych, np. w przebiegu chorób układowych. Inne rodzaje zaćmy to:  

• urazowa,  
• polekowa,  
• wtórna, 
• wrodzona. 

Przyczyny zaćmy

Zaćma jest wynikiem utraty przejrzystości soczewki. Soczewka oka stanowi połączenie wody oraz białek. Wraz z wiekiem białka ulegają rozpadowi i stają się żółte.
Zaćma zwykle związana jest z podeszłym wiekiem, jednak istnieje możliwość, że pojawi się na każdym etapie życia. Istnieją bowiem przypadki dzieci, które urodziły się z zaćmą. W takiej sytuacji mówimy o zaćmie wrodzonej. Wśród młodszych osób zaćma może być efektem pewnych dolegliwości ‒ cukrzycy, zażywania określonych leków czy innych problemów z oczami.
Starzenie się to powszechna przyczyna zaćmy, ale istnieje także wiele innych czynników, które mogą mieć wpływ na jej rozwój, m.in.:

• uraz gałki ocznej lub mająca z tym związek operacja,
• nadmierna ekspozycja na źródła promieni UV, w tym także na nadmierne światło słoneczne,
• narażenie na niebezpieczne substancje lub promieniowanie,
• niektóre choroby, styl życia i przyjmowane lekarstwa, czyli m.in.:
• choroby przewlekłe (tj. cukrzyca, otyłość, itp.),
• sterydy,
• palenie papierosów
• przewlekły stres i nadciśnienie,
• czynniki genetyczne,
• duża krótkowzroczność.

Typowe objawy zaćmy

Zaćma wrodzona przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. U dzieci charakterystycznym symptomem jest biała źrenica. Ponadto maluchy mają tendencję do uciskania oczu piąstkami, widoczny może być zez oraz oczopląs.

Przebieg zaćmy nabytej jest zupełnie inny. Choroba rozwija się latami, zaś pierwszym dostrzegalnym objawem jest stopniowa utrata ostrości widzenia. Osobom noszącym okulary wydaje się, że szkła są brudne, ponieważ w polu widzenia zaczynają pojawiać się niewielkie punkty i plamy, a obraz staje się nieco zamazany i nieostry. Stan ten rodzi coraz częstszą potrzebę wymiany szkieł korekcyjnych na mocniejsze, jednak bez oczekiwanego rezultatu. Przy zaćmie barwy stają się mniej żywe i wyraziste, występuje też zjawisko olśnienia przy spoglądaniu na źródło światła i większa wrażliwość na światło. Wraz z postępem choroby coraz trudniej jest określać odległość różnych przedmiotów, a osoba chora zaczyna mieć kłopoty z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych czynności.

Zaćma – rozpoznanie i sposoby leczenia

W przypadku pojawienia się problemów ze wzrokiem należy udać się do okulisty. Rozpoznanie zaćmy polega przede wszystkim na badaniu podmiotowym – pacjent omawia doświadczane dolegliwości, swoją sytuację zdrowotną, stosowane leki itp. Lekarz bada oczy w lampie szczelinowej (tzw. biomikroskopie), która pozwala ocenić stopień zmętnienia soczewki, i przy użyciu wziernika okulistycznego (tzw. wziernikowanie dna oka). Niekiedy konieczne są badania dodatkowe. W przypadku podejrzenia zaćmy dojrzałej, w której występuje całkowite zmętnienie soczewki (staje się ona gruba i twarda, może powodować wzrost ciśnienia wewnątrz gałki, a następnie rozwój jaskry), nie można dokonać oceny dna oka, stąd też konieczne jest wykonanie USG gałki ocznej.

Jeśli zaćma zostanie rozpoznana na początkowym etapie rozwoju choroby, to lekarz może zalecić stosowanie specjalnych kropel spowalniających proces mętnienia soczewki i kontrole okulistyczne co pół roku. Zazwyczaj jednak chorzy poddają się leczeniu zabiegowemu. Należy podkreślić, że operuje się nie tylko zaćmy dojrzałe. Operacje wykonywane są nawet w przypadku zaćmy początkowej, która np. upośledza wzrok, uniemożliwia leczenie innych chorób oka, niekorzystnie wpływa na stan oka.

Najpowszechniejszą dziś metodą usuwania zaćmy jest fakoemulsyfikacja. Zabieg polega na niewielkim, 2-3 milimetrowym nacięciu rogówki, przez które wprowadza się sondę. Sonda za pomocą ultradźwięków rozbija chorą, zmętniałą soczewkę, która jest delikatnie wysysana z oka.

Następnie na miejsce usuniętej soczewki naturalnej umieszcza się sztuczną soczewkę, która sama się rozwija, przyjmując odpowiedni kształt zaraz po jej wprowadzeniu do oka.

Zabieg trwa jedynie ok. 15 minut i nie wymaga hospitalizacji, już kilka godzin po jego wykonaniu pacjent może wrócić do domu.

Laserowe usuwanie zaćmy

Najnowszą metodą na leczenie katarakty jest femtofakoemulsyfikacja, a więc laserowe usuwanie zaćmy. Zabieg przebiega dość podobnie jak fakoemulsyfikacja.

Najpierw laser wykonuje w rogówce porty małe otwory, przez które wprowadza się narzędzia, a następnie oddziela soczewkę od innych tkanek oka i ją rozbija. Następnie chirurg przez porty wprowadza odpowiednie narzędzia, które usuwają rozdrobnioną już soczewkę, a na jej miejsce wstawiają nową - syntetyczną.

W przypadku obu zabiegów usunięcia zaćmy, z wykorzystaniem lasera i bez niego, nie ma konieczności zakładania jakichkolwiek szwów. Ciśnienie wewnątrz gałki ocznej powoduje bowiem, że rana sama szczelnie się zamyka.

Zaćma – jak jej zapobiec?

Na narząd wzroku bardzo duży wpływ ma oczywiście dieta, dlatego też warto do swojego jadłospisu wprowadzić zdrowe dania. W pierwszej kolejności warto postawić na produkty, które w swoim składzie mają dużą ilość witaminy A. Mowa tutaj przede wszystkim o warzywach liściastych, słodkich ziemniakach i marchwi. Drugim bardzo ważnym składnikiem jest luteina, którą można znaleźć w brokułach i czerwonej papryce. Przyjmując regularnie odpowiednią ilość luteiny, można ograniczyć ryzyko zaćmy nawet o 30 proc.

Zobacz też: Wypadanie rzęs może świadczyć o chorobie. Jakie są jego najczęstsze przyczyny?

W sezonie letnim warto nosić specjalne okulary z filtrem UV. Okuliści zalecają również, aby całkowicie zrezygnować z palenia i co najważniejsze unikać należy narażenia wzroku na niebezpieczne promieniowanie podczerwone. Nie można zapominać również i o tym, aby przeprowadzać regularne badania okulistyczne.

[email protected],  fot. Freepik