Odnowiono cmentarz żydowski przy ulicy Rybackiej

Był to ostatni dzwonek dla ocalenia pozostałości materialnej kultury sądeckich Żydów. Od wiosny osadzeni w sądeckim Zakładzie Karnym remontowali ogrodzenie cmentarza. Wymiana czapy ogrodzenia zapewni na najbliższe lata ochronę znajdujących się w murze macew, niemych świadków przedwojennego cmentarza.
Na nekropolii odnowiono masowy grób Żydów limanowskich i starosądeckich, którzy zostali pochowani w nich po ekshumacjach w 1945 r. Zostali rozstrzelani przy likwidacji tamtejszych gett, podczas marszu do Nowego Sącza. Tych którzy przeżyli tą drogę w większości czekała ostatnia podróż do komór gazowych Bełżca.
Więźniowie odnowili również kilka starszych macew. Dzięki wsparciu rabina sądeckiego Joela Halberstama z Nowego Yorku gruntownemu remontowi zostały poddane nagrobki Żydów zmarłych po wojnie, przy głównej alejce cmentarza. Niektóre macewy z bogatą symboliką nagrobkową kruszą się na naszych oczach.
Dzięki pomocy finansowej Żydów belgijskich odnowiono masowy grób 400 ofiar tzw. masakry kwietniowej w getcie nowosądeckim. Ofiary w nim pochowane zostały zamordowane 29 i 30 kwietnia 1942 r.
- Niedawno zmarł w Belgii sądecki Żyd, którego rodzina spoczywa w tym grobie. Jego ostatnią wolą było, aby jego synowie przyjechali do Nowego Sącza i odnowili ten grób. Leon i Jakub Engelhardt spełnili ostatnią wolę ojca. Byli sponsorami renowacji tego grobowca oraz masowych grobów Żydów limanowskich i starosądeckich – mówi Barbara Maleczek, opiekująca się nekropolią, która nadzoruje wykonywanie prac na cmentarzu.
Podczas listopadowej zadumy warto zaglądnąć na tą zapomnianą nekropolię. Spoczywają na niej nie tylko Żydzi ale także katolicy zastrzeleni podczas masowych egzekucji.

                                                                                                      ***
Cmentarz żydowski w Nowym Sączu powstał w połowie XIX wieku. Stary cmentarz znajdował się przy ulicy Piotra Skargi, za synagogą. Nekropolia przy ulicy Rybackiej co roku przyciąga tysiące chasydów odwiedzających grób cadyka Chaima Halberstama. W czasie II wojny światowej Niemcy zrównali cmentarz z ziemią, zniszczyli macewy a miejsce to wykorzystywali do masowych egzekucji. Po wojnie dzięki staraniu sądeckich Żydów cmentarz odnowiono. Spore zasługi położył przy tym Jakub Muller, który do śmierci w 2010 roku opiekował się nekropolią i oprowadzał po niej pielgrzymów i turystów.

Łukasz Połomski, (s), fot. własne
Na zdjęciu: Leon i Jakub Engelhardt z Belgii spełnili ostatnią wolę ojca