Trwa wczytywanie strony. Proszę czekać...
Czwartek, 28 marca. Imieniny: Anieli, Kasrota, Soni
20/01/2022 - 22:45

Rada Nordycka – regionalna „Unia Europejska” na Północy

• W celu zacieśnienia więzów regionalnych kraje północnej Europy podejmują zinstytucjonalizowaną współpracę od 1952r. w ramach Rady Nordyckiej • Rada Nordycka to organizacja zrzeszająca jedne z najbogatszych krajów świata, a jej działalność ukierunkowana jest niemal na wszystkie obszary społeczno-gospodarcze • Poprzez działanie Rady jej członkowie są w stanie efektywnie i kolektywnie reprezentować swoje stanowiska na arenie międzynarodowej

Sztokholm Fot. Pixabay

Współpraca krajów nordyckich w wielu obszarach przybierała różne formy na przestrzeni ostatnich stuleci. Początki formalnych umów i porozumień pomiędzy skandynawskimi narodami sięgają już XIV w. Jednak dopiero po II wojnie światowej współpraca nordycka przyjęła zorganizowaną i opartą na wymianie wzajemnych korzyści zinstytucjonalizowaną formę kooperacji.

Rada Nordycka(RN) została utworzona w 1952r. i służy jako forum promowania współpracy między parlamentami krajów nordyckich, i jest obok Nordyckiej Rady Ministrów(NRM) najważniejszą organizacją łączącą w sposób zinstytucjonalizowany wspólne działania w sferze społecznej i gospodarczej. W jej skład wchodzą Szwecja, Dania Norwegia i Islandia (państwa założycielskie) oraz Finlandia (dołączyła dopiero w 1955r. po śmierci Józefa Stalina, ze względu na skomplikowane relacje z  ZSRR po II Wojnie Światowej) oraz Grenlandia, Wyspy Alandzkie i Wyspy Owcze.

Choć region północnej Europy może służyć dzisiaj za przykład bardzo udanej współpracy i wzajemnego wspierania się krajów należących do szeroko pojętego kręgu Skandynawii, nie zawsze tak było, a regionalne napięcia powodowały wojny, konflikty i wzajemne przejmowanie terytoriów.

Od czasu powstania Unii Kalmarskiej założonej w 1397 r., która zakończyła się krwawym jej zerwaniem przez Duńczyków na początku XV w., Skandynawowie podejmowali jeszcze kilka prób zjednoczenia się zarówno poprzez podporządkowanie i konflikty jak i w duchu idei panskandynawizmu. Jednym z okresów w którym pomysł głębszej współpracy zaczął przybierać realne decyzje była druga połowa XIX w. Wtedy to miejsce regionalnych antagonizmów zastąpiło szukanie wspólnych mianowników, których w przypadku trzech krajów skandynawskich tj.: Norwegii, Danii i Szwecji można było znaleźć wiele.

Choć Norwegia znajdowała się w nie do końca sprawiedliwej Unii Norwesko-Szwedzkiej, a Szwedzi wciąż żywili uraz do swoich południowych sąsiadów Duńczyków, publicznie podkreślano brak większych różnic kulturowych, w tym m.in. różnic językowych między narodami czy też posiadanie podobnego systemu politycznego.Wśród realnych zmian warto wymienić powstanie Skandynawskiej Unii Monetarnej w 1873 r., która zastępowała państwowe waluty na rzecz wspólnej korony (1 korona = 100 øre).

Każdy z krajów zachował prawo wydawania i kontrolowania obiegu waluty, wymienialność koron pomiędzy krajami Unii 1:1 de facto oznaczało funkcjonowanie wspólnego środka płatniczego w całej Skandynawii, taka forma współpracy funkcjonowała do 1924 r., ale do dzisiaj w każdym z tych krajów oficjalną walutą jest korona (Szwedzi odrzucili euro w referendum w 2003 r). Idea stworzenia zacieśnionej formy kooperacji wśród narodów Północy była inicjatywą laureata pokojowej nagrody Nobla Klausa Pontusa Arnoldsona, który w 1908 r. (niedługo po rozpadzie Unii Norwesko- Szwedzkiej) pisał o koncepcji federacji panskandynawskiej mającej być „Szwajcarią wśród mórz”.

Bezpośrednio przed wybuchem I Wojny Światowej, ważnym krokiem w kierunku zinstytucjonalizowania współpracy było powołanie Nordyckiej Unii Międzyparlamentarnej, w ramach której zrodził się pomysł stworzenia samej Rady Nordyckiej. Podczas I Wojny Światowej krajom nordyckim udało zachować się „neutralność”, sytuację zmieniła jednak II Wojna Światowa, której przebieg i brak wsparcia Szwecji dla swoich skandynawskich przyjaciół ostatecznie pogrzebał ideę stworzenia bardziej federacyjnej formy organizacji.

Podejmowana jeszcze po wojnie w 1948 r. próba stworzenia Skandynawskiej Unii Militarnej, przez szwedzkiego ministra spraw zagranicznych Östen Undén, również nie zakończyła się sukcesem, a rok później Dania, Norwegia i Islandia przystąpiły do NATO, podczas gdy Szwecja i Finlandia postanowiły pozostać poza sojuszem. Ostatecznie w 1952 r. powołano do życia Radę Nordycką, istotny jest natomiast fakt, iż nie została ona powołana w wyniku podpisania umowy międzynarodowej, lecz w skutek jednostronnych decyzji parlamentów narodowych.

Współpraca w ramach rady ma dotyczyć wszystkich obszarów życia społecznego, poza polityką zagraniczną i obronnością. „Konstytucja Nordycka” przyjęta w 1962r. w Helsinkach stanowiąca jej Statut, od 1995r. została podzielona na trzy filary: współpracę wewnątrznordycka, z obszarami przyległymi oraz w ramach Unii Europejskiej i OEG. Wyjątkowe korzyści kraje członkowskie odnoszą na płaszczyźnie naukowej i kulturalnej, poprzez wymianę wiedzy, kadr i wspólne projekty badawcze.

Między państwami-sygnatariuszami umożliwiono swobodny przepływ towarów, usług oraz przekraczanie granic, ponadto uwolniono rynek pracy. Wszystkie wspólne działania podejmowane przez Radę, muszą opierać się na tzw. „nordyckiej korzyści”, która opiera się na trzech warunkach: występowaniu realnego efektu synergii poprzez podjęcie współdziałania w ramach Rady, promocji solidarności nordyckiej, podnoszeniu znaczenia nordyckiej konkurencyjności.

Główne organy Rady Nordyckiej to Zgromadzenie Plenarne (Sesje odbywają się raz w roku w listopadzie), Prezydium, Sekretariat i Komitety (m.in. ds. Kultury, Edukacji i Szkoleń czy Biznesu i Przemysłu). Ponadto poza strukturami Rady, funkcjonuje Nordycka Rada Ministrów, która składa się z przedstawicieli rządów, podejmująca decyzje w sposób jednomyślny i wiążący dla państw członkowskich.

Jednym z kluczowych efektów współpracy nordyckiej było stworzenie w latach 50-tych potężnej międzypaństwowej spółki Skandynawskich Linii Lotniczych (SAS), w ramach których państwowe szwedzkie, norweskie i duńskie linie lotnicze po połączeniu stały się jednym z najważniejszych przewoźników na świecie. W wymiarze kulturowym działalności Rady Nordyckiej warto podkreślić przyznawanie pięciu dorocznych nagród w dziedzinie literatury, filmu, muzyki, ochrony środowiska oraz literatury dla dzieci i młodzieży.

Zacieśniona wielowymiarowa współpraca krajów nordyckich może być wzorem do naśladowania dla innych regionów Europy i Świata, jak w sposób efektywny i strategiczny wspierać się i budować wartość dodaną w ramach krajów należących do jednej grupy kulturowej. Dzięki bliskim i przyjaznym relacjom, kraje należące do Rady są w stanie przyjmować podobne stanowiska w wielu kluczowych kwestiach na forum UE czy ONZ, co dodatkowo wzmacnia ich głos i lobbowane rozwiązania.

Niektórzy wskazują nade wszystko, iż współpraca krajów północy może pójść jeszcze dalej i, jak Gunnar Wetterberg szwedzki historyk i ekonomista, proponują utworzenie Federacji Nordyckiej w ciągu kilku dziesięcioleci. Takie super-państwo nordyckie generowałoby PKB o wartości ponad 1,6 biliona USD i mogłoby być jedną z 10 największych gospodarek świata.

Już dziś kraje nordyckie mogą chwalić się najlepszą jakością życia, jednymi z najwyższych dochodów na mieszkańca, najwyższym poziomem rozwoju społecznego, a sam region Skandynawii to najbardziej konkurencyjny region na świecie . Co ważniejsze podczas posiedzenia Nordyckiej Rady Ministrów  w Rejkiawiku w 2020r., przyjęto deklarację zakładająca, iż region nordycki do 2030r. ma stać się „najbardziej zintegrowanym i zrównoważonym regionem na świecie”. (Michał Gębski, ISW) Fot. Pixabay







Dziękujemy za przesłanie błędu