Sądecki skansen w oku „Wiekiego Brata”. System kamer, również na podczerwień

To gigantyczne przedsięwzięcie zostało zrealizowane w ramach dwóch projektów: pn. "Konserwacja i remont obiektów zabytkowych Sądeckiego Parku Etnograficznego w Nowym Sączu" z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020 oraz programu Skansenova.

Sądecki skansen, obchodzący w 2015 roku swoje czterdziestolecie doczekał się zakrojonego na szeroką skalę programu rewitalizacji. O skali projektu świadczy zarówno zakres przeprowadzonych prac, jak i wydana na nie kwota. Projekt realizowany w ramach RPO pochłonął 3.250 901,01 złotych, z czego dużą część stanowiły fundusze unijne. Do projektu finansowo dołożyło się także muzeum.

Warto wspomnieć, że większość zabytkowych obiektów w skansenie ma ponad sto lat. Niektóre z nich liczą sobie ponad dwieście lat, a dwór z Rdzawy - nawet ponad trzysta lat. Zachowanie dla następnych pokoleń leciwych drewnianych, krytych strzechą lub gontem wiejskich domów wymaga więc szczególnej troski konserwatorskiej i systematycznych nakładów finansowych.

W ramach programu RPO konserwacji poddano 26 zabytków w sektorach lachowskim i góralskim. Na tych obiektach krytych strzechą, albo gontynami wymieniono ten materiał, prowadzone były też i inne zabiegi konserwatorskie. Przede wszystkim budynki zostały pokryte impregnatami, wymieniono też elementy, które zniszczył czas. W paru przypadkach wzmocniono konstrukcje dachów i podmurówki.

- Głównym celem zrealizowanego projektu była przede wszystkim ochrona tej zabytkowej substancji znajdującej się w Sądeckim Parku Etnograficznym, a także zabezpieczenie poszczególnych obiektów – mówi Zofia Pulit, zastępca dyrektora ds. finansów i rozwoju Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. – W nowej, zrewitalizowanej przestrzeni skansenu można będzie realizować zupełnie nową ofertę kulturalną oraz edukacyjną. Sądecki skansen jest bardzo popularny. 

W ramach wspomnianego projektu zostały także rozbudowane systemy elektroniczne, zabezpieczające poszczególne obiekty.

- Między innymi został zbudowany system kanalizacji  teletechnicznej, telewizyjny system dozorowy (CCTV) i System Włamań i Napadu – wyjaśnia Sławomir Czop, zastępca dyrektora Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. – Sieć światłowodów oplotła sądecki skansen. Rozbudowaliśmy i zmodernizowaliśmy także system przeciwpożarowy, który od lat działał na terenie skansenu.

Na terenie skansenu zainstalowano 26 profesjonalnych kamer, w tym również na podczerwień połączonych w jeden system. Przełoży się to z pewnością na poprawę bezpieczeństwa.

- Przy czterech cenniejszych obiektach (trzech świątyniach: kościele z Łososiny Dolnej, przy cerkwi z Czarnego oraz kościele ze Stadeł i przy XVII wiecznym dworze z Rdzawy) znajdujących się na terenie skansenu udało się zainstalować dekoracyjne oświetlenie zewnętrzne – dodaje Sławomir Czop. – Rozbudowaliśmy także system zasilania elektrycznego do kolejnych obiektów.

Warto zaznaczyć, ze w ramach innego projektu Skansenova takim samym zabiegom konserwatorsko-renowacyjnym poddano 32 obiekty w skansenie. W sumie zostało odrestaurowanych prawie 60 obiektów.

Dyrektor muzeum Robert Ślusarek podkreśla, że nie udałoby się tego osiągnąć bez zaangażowania wielu osób w realizacje wspomnianych projektów.

- Wszystkim tym osobom, w tym pracownikom merytorycznym pracującym w skansenie chciałbym serdecznie podziękować – podsumowuje Robert Ślusarek. – Te inwestycje można porównać z ogromnym poligonem konserwatorskim. 

W sektorze lachowskim renowacji poddano chałupy z Podegrodzia, Rogów i Gostwicy oraz spichlerz z Gostwicy, stodołę z Biegonic, stajnię z Mokrej Wsi, wiatrak z Biczyc, chlewik z Gostwicy, wozówkę z Mokrej Wsi i wiatrak z Kaniny.

Ponadto wymieniono gont na ogrodzeniu kościoła rzymskokatolickiego pw. św. św. Piotra i Pawła z Łososiny Dolnej, zakonserwowano i zaimpregnowano zrąb i konstrukcję dachową świątyni. Przeprowadzono również prace tynkarskie i malarskie oraz wyremontowano stolarkę drzwiową i okienną.

W sektorze góralskim odnowiono: chałupy - z Kamienicy, Obidzy i Zagorzyna; spichlerze - z Zagorzyna, Kiczni; stodoły - z Kamienicy, Obidzy i Zarzecza, a także owczarnię z Zagorzyna, szopkę na żarna z Maszkowic, olejarnię ze Słopnic, stajnię z Kamienicy oraz Szkołę Ludową z Nowego Rybia.

Kamery zainstalowano w następujących budynkach: dwór z Rdzawy,  cerkiew greckokatolicka z Czarnego, kościół rzymskokatolicki z Łososiny Dolnej, chałupa z Łosia, stajnia z Łosia, bud. Magazynu, dozorcówka, chałupa z Mszalnicy, kościół ewangelicki ze Stadeł, sektor kolonistów niemieckich,  sklepik z pamiątkami, chałupa z Niecwi

SĄDECKI PARK ETNOGRAFICZNY to największe muzeum skansenowskie w Małopolsce, prezentujące architekturę drewnianą i tradycyjną kulturę ludową lokalnych grup etnograficznych - Lachów, Pogórzan i Górali Sądeckich oraz grup etnicznych: Łemków, Niemców i Cyganów. Na powierzchni ok. 21 ha znajduje się kilkadziesiąt budynków, m.in. zagrody chłopskie, XVII-wieczny dwór szlachecki z unikalną polichromią we wnętrzach, folwark dworski oraz osiemnastowieczne świątynie: kościół rzymskokatolicki, cerkiew greckokatolicka i kościół ewangelicki. W jednym z sektorów odtworzono zabudowę kolonistów niemieckich z Gołkowic Dolnych, a na skraju lasu małe osiedle Cyganów Karpackich. Ekspozycja skansenu prezentuje chronologiczne, majątkowe i społeczne zróżnicowanie kultury ludowej Sądecczyzny, a wiedzę o tradycji regionu wzbogacają tematyczne wystawy etnograficzne: "Izba weselna" i "Maziarstwo łemkowskie". Tradycyjny charakter ma otoczenie zagród wraz z zakomponowaniem zieleni.

i.michalecsadeczanin.info, Fot. IM, Piotr Droździk.