Jeden z najznamienitszych: generał Józef Giza

Józef Giza w 1909 r. ukończył I Gimnazjum w Nowym Sączu. Od najmłodszych lat angażował się w działalność patriotyczną, podzielając powszechne pragnienie przyszłej walki o wolność ojczyzny.

Był członkiem Drużyn Strzeleckich. W latach 1910-11 przeszedł przeszkolenie wojskowe (ukończone w stopniu sierżanta podchorążego). Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do macierzystego 20 pułku piechoty, stacjonującego w Nowym Sączu i wysłany początkowo na front serbski, a później włoski i rosyjski.

Gdy w 1918 r. został skierowany do kompani zapasowej swojego pułku do Tarnowa, aktywnie włączył się w działalność Organizacji „Wolność”. W nocy z 30 na 31 października 1918 r. wziął udział w antyaustriackim przewrocie wojskowym i przejęciu władzy. Już w listopadzie zaangażował się w działania zmierzające do przekształcenia 20 galicyjskiego pułku piechoty w 1 pułk strzelców podhalańskich.

Jako adiutant pułku przeszedł cały szlak bojowy w wojnie polsko-bolszewickiej: brał udział w m.in. wyprawie kijowskiej, kontruderzeniu znad Wieprza, bitwie nad Niemnem. Po wojnie w 1 psp pełnił funkcje dowódcy batalionu oraz komendanta obwodowego Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. W latach 1927-1931 był dowódcą batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Iwieniec”. Wreszcie od czerwca 1935 r. dowodził 3 pułkiem strzelców podhalańskich w Bielsku.

Awans na stopień pułkownika otrzymał w 1938 r. obejmując równocześnie dowództwo Górnośląskiej Brygady Obrony Narodowej w Katowicach. W październiku 1938 r. wziął udział w odzyskaniu Zaolzia. W kampanii wrześniowej 1939 r. był zastępcą dowódcy 55 Dywizji Piechoty. Walkę zakończył w okolicach Tomaszowa Lubelskiego i uniknąwszy sowieckiej niewoli, przedostał się na Węgry. W maju 1940 r. dotarł do Francji, a po ewakuacji na Wyspy Brytyjskie otrzymał dowództwo 5 Brygady Kadrowej Strzelców PSZ na Zachodzie.

Latem 1942 r. został wysłany na Bliski Wschód, gdzie dowodził 5 Wileńską Brygadą Strzelców i pełnił funkcję komendanta Centrum Wyszkolenia Armii, a od maja 1944 r. podczas walk we Włoszech dowodził 7 Dywizją Piechoty (we wrześniu 1944 r. awansowany na stopień generała brygady).

Pierwsze lata powojenne spędził we włoskich i egipskich szpitalach, lecząc liczne schorzenia, a następnie pozostał na emigracji. Osiadł w Londynie, gdzie angażował się w działalność wielu polskich organizacji społecznych. Zmarł 16 sierpnia 1965 r. i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

Za zasługi na polu walki i w służbie wojskowej został odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Niepodległości.

(Jakub Marcin Bulzak)

„Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego"