Co się zmienia w polityce rodzinnej na Słowacji?

Inflacja na Słowacji w maju 2022 r. osiągnęła poziom 12 proc. Rosną ceny żywności, mieszkań, oraz przede wszystkim prądu i gazu. W tej sytuacji, coraz większa część słowackiego społeczeństwa oczekuje zdecydowanych działań rządu w celu ustabilizowania cen oraz wsparcia dla osób pracujących w branżach niskozarobkowych.

Rząd Eduarda Hegera od kilkunastu miesięcy boryka się ze spadkiem poparcia dla rządu, a opozycja parlamentarna w międzyczasie zapowiedziała referendum w sprawie wyborów przedterminowych. Minister finansów Matovič w reakcji na niezadowolenie społeczne ogłosił wprowadzenie pakietu zmian, którego celem ma być wsparcie dla rodzin.

Celem pakietu zmian ma być powstrzymanie wysokiej inflacji, aczkolwiek ekonomiści ostrzegają, że zmiany po wdrożeniu mogą doprowadzić do jeszcze szybszego wzrostu inflacji na Słowacji. Eksperci również podkreślają, że programy rządowe w sąsiednich państwach, np. w Polsce i na Węgrzech, nie skutkowały poprawieniem sytuacji demograficznej. „Kluczowa bitwa pod Stalingradem stoczy się w parlamencie” – zapowiedział minister Matovič.

Najbardziej zasadniczym argumentem, który podkreśla minister finansów Igor Matovič, jest pomoc dla rodzin z dziećmi w wysokości 200 euro. Partia OĽANO rozpoczęła już nawet kampanię, w której pojawiły się plakaty z napisem „Obiecaliśmy 200 euro na dziecko. Obietnicę spełniliśmy”. Okazuje się jednak, że nie jest to do końca prawda. Suma 200 euro, o której mówi minister finansów, to: 100 euro w postaci ulgi podatkowej, 60 euro w postaci dofinansowania na aktywności pozalekcyjne, oraz 40 euro w postaci zasiłku na dziecko.

W chwili obecnej zasiłek na dziecko wynosi 26 euro, a ulga podatkowa 47 euro na dziecko do sześciu lat, 44 euro na dziecko do 15 lat, i 24 euro na dziecko powyżej 15 roku życia. Eksperci jednak zastrzegają, że w nowych warunkach pomoc w pełnej wysokości 200 euro nie otrzymają rodzice dzieci starszych niż 15 lat, rodzice nie pracujący, ani rodzice, którzy płacą podatki w wysokości minimalnej.

Wydaje się, że znacznej części społeczeństwa brakuje szczegółowych informacji odnośnie konkretnej wysokości wsparcia od państwa, która będzie im przysługiwała. Większość osób jest bowiem przekonana, że od początku 2023 roku będzie otrzymywała pomoc od państwa w wysokości 200 euro miesięcznie.

Projekt ustawy pod koniec maja został uchwalony przez parlament dzięki posłom, którzy należą do obozu skrajnej prawicy, co spowodowało znaczną krytykę w słowackim społeczeństwie. Za projektem zagłosowali partie koalicyjne OĽANO, Za Ludzi oraz partia Jesteśmy Rodziną (słow. Sme rodina), natomiast partia liberalna SaS zagłosowała przeciwko, argumentując przede wszystkim negatywnymi konsekwencjami dla budżetu państwa.

Partie opozycyjne Hlas i Smer także nie wyraziły poparcia dla projektu ustawy, ponieważ zmiany w ich opinii wywołają negatywne konsekwencje dla budżetów samorządów lokalnych.  

Na początku czerwca ustawa trafiła do prezydent Zuzany Čaputovej, która podjęła decyzję o jej zawetowaniu. Jak wskazała prezydent, jej wątpliwości odnosiły się przede wszystkim do trybu, w jakim ustawa została uchwalona przez parlament. Rządowy projekt ustawy został po raz pierwszy opublikowany 18 maja 2022, a 24 maja (czyli w ciągu sześciu dni) został uchwalony.

Przewidziane wydatki z budżetu państwa, wynikające z ustawy, to ok. 1,2 miliardy euro rocznie. Zastrzeżenia prezydent odnosiły się także do tzw. skróconego trybu ustawodawczego, w którym ustawa została uchwalona, bowiem taki tryb w świetle konstytucji może zostać zastosowany tylko w przypadku, kiedy zaistniały nadzwyczajne okoliczności, w których podstawowe prawa lub bezpieczeństwo mogą zostać zagrożone.

Prezydent również zwróciła uwagę na fakt, że zmiany miały wejść w życie dopiero od 1 stycznia 2023 roku, w związku z czym zastosowanie skróconego trybu ustawodawczego nie było konieczne. Prezydent także uprzedziła, że jeżeli jej weto zostanie przegłosowanie przez parlament, to ustawa zostanie skierowana do Trybunału Konstytucyjnego.

Część partii konserwatywnych odnosi się krytycznie wobec zapowiedzianych zmian. Przewodniczący Partii Chrześcijańskich Demokratów Milan Majersky stanowczo zaznaczył, że jego partia nie poparłaby pakietu zmian Matoviča, ponieważ będzie on powodował wzrost wydatków dla samorządu lokalnego. W jego opinii, zmiany w prawie podatkowym nie są sprawiedliwe.

„Ulga podatkowa dla osób z wysokimi dochodami będzie większa. Partia Chrześcijańskich Demokratów nie jest przeciwko uldze podatkowej, która może skutkować wzrostem poziomu zatrudnienia. Jednak rząd w nowych warunkach będzie wspierał tych, którzy zarabiają więcej. A tym, którzy zarabiają mało, zostanie jeszcze mniej”.

Należy się jednak spodziewać, że o losie ustawy zadecyduje definitywnie dopiero Trybunał Konstytucyjny. (dr Piotr Sieniawski/ISW)