W Polsce antybiotyki przepisywane są nadmiernie. Antybiotykooporność nie bierze się znikąd

Z powodu infekcji wywołanych bakteriami antybiotykoopornymi na świecie umiera ok. 2 mln osób rocznie. WHO szacuje, że jeżeli nic nie zrobimy, to w 2050 r. ta liczba przekroczy 10 mln chorych, czyli więcej niż na wszystkie nowotwory razem wzięte. Antybiotyki stanowią podstawę leczenia przyczynowego potencjalnie śmiertelnych zakażeń bakteryjnych, zapobiegając milionom zgonów rocznie.

Rzadko które odkrycie w medycynie było tak znaczące jak odkrycie antybiotyków. Po ich wprowadzeniu do użycia w pierwszej połowie XX widać było wyraźnie zmianę umieralności na choroby, które wcześniej były uznawane za nieuleczalne. Niemniej już twórca pierwszego antybiotyku przewidział problem antybiotykooporności, choć chyba nie spodziewał się, że to zjawisko przyjmie taką skalę. Pierwszy antybiotyk odkryto w 1920 r. i była nim penicylina. Do powszechnego użycia leki weszły na początku lat 40 . XX wieku. I bardzo szybko, bo już 1950 r. opisano pierwszy lekooporny szczep bakterii. W kolejnych latach i dekadach okresy pomiędzy wprowadzeniem nowego antybiotyku, a pojawieniem się patogenu opornego, skracał się.

Co robimy źle, że antybiotyki tak szybko przestają działać?

Wiele zależy od nas. Mści się przede wszystkim nadużywanie tych leków, np. błędne ich użycie w przypadku infekcji przewlekłych, wirusowych, w hodowli zwierząt, szybka zmiana jednego antybiotyku na drugi. Szacuje się, że aż 56 proc. antybiotyków jest stosowanych w sposób nieuzasadniony. Antybiotykooporność ma także poważne implikacje ekonomiczne. Komisja Europejska szacuje, że koszty dodatkowe leczenia, związanego z antybiotykoopornością to ok. 1,5 mld euro rocznie.

W Polsce dostęp do antybiotyków regulowany jest przepisami prawa. Wprowadzenie restrykcyjnych przepisów dotyczących dostępności tych leków bez recepty z jednej strony ogranicza ich nadużycie, ale z drugiej strony może stwarzać wyzwania w przypadku pilnych potrzeb pacjentów. Konieczne jest zrównoważenie regulacji, aby zapewnić równy dostęp i jednocześnie ograniczyć nadużycie. Analizy statystyczne wskazują na nadmierne przepisywanie antybiotyków w Polsce. Kluczowe jest zrozumienie przyczyn tego zjawiska. Czy lekarze stosują antybiotyki profilaktycznie, czy może brakuje im odpowiedniej wiedzy na temat leków przeciwbakteryjnych? Konieczne jest badanie i dostosowywanie standardów przepisywania antybiotyków.

Rozwój oporności bakterii na antybiotyki to zjawisko, które przybiera na sile. Polska nie jest odizolowana od tego problemu, a zastosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działań może przyspieszać ten proces.

Szwankuje świadomość społeczna. Aż 48 proc. pacjentów uważa, że terapie antybiotykowe są skuteczne w leczeniu infekcji wirusowych. Ponad połowa przepisywanych w Polsce antybiotyków jest nieusadawiana. Jak wynika z raportu IQVIA pt. „Where can we save antibiotics?”, najczęstsze przyczyny stosowania zbędnej farmakoterapii to kaszel (90 proc.), przeziębienie (75 proc.), ból gardła (60 proc.) oraz zapalenie zatok (60 proc.).

System monitorowania oporności bakterii i wprowadzanie działań prewencyjnych są kluczowe w walce z tym zjawiskiem. Edukacja społeczeństwa w zakresie odpowiedzialnego korzystania z antybiotyków to kluczowy element walki z nadużyciem. Kampanie edukacyjne skierowane zarówno do pacjentów, jak i personelu medycznego, powinny podkreślać znaczenie racjonalnego stosowania antybiotyków, przeciwdziałania samodzielnemu przerywaniu leczenia, a także świadomość konsekwencji oporności bakterii.

Skuteczne polityki zdrowotne dotyczące antybiotyków to kluczowy element walki z nadużyciem tych leków. Polska powinna kontynuować rozwijanie i doskonalenie regulacji i programów mających na celu zrównoważone stosowanie antybiotyków. Kwestie monitorowania, oceny efektywności oraz dostosowywania polityk do zmieniającej się sytuacji są niezbędne. Antybiotyki stanowią fundament współczesnej medycyny, ale ich nadużycie i rozwijająca się oporność bakterii stwarzają ogromne wyzwania.

Polska, będąc częścią globalnej wspólnoty, musi podjąć skoordynowane działania na poziomie społeczeństwa, edukacji, polityki zdrowotnej i regulacyjnego. Tylko poprzez zrównoważone i odpowiedzialne korzystanie z antybiotyków możemy zachować ich skuteczność na przyszłość i ochronić zdrowie publiczne.

Katarzyna Grabka, ISW, JerzyGorecki/Pixabay.com – zdjęcie ilustracyjne.

• https://media.pulsmedycyny.pl/aktualnosci/pr/784050/antybiotyki-coraz-czesciej-zawodza-msci-sie-ich-naduzywanie
• https://zdrowie.pap.pl/piorem-eksperta/antybiotyki-coraz-powazniejsza-kwestia
• https://www.nhs.uk/conditions/antibiotics/
• https://pap-mediaroom.pl/zdrowie-i-styl-zycia/w-2050-r-z-powodu-antybiotykoopornosci-moze-umierac-nawet-10-mln-osob
• https://centramedycznemedyceusz.pl/aktualnosci/237-antybiotyki-to-nie-landrynki
• Antybiotyki: Wyzwania i Perspektywy Zrównoważonego Wykorzystania