Zespół niespokojnych nóg – objawy, diagnostyka, leczenie

Zespół niespokojnych nóg jest schorzeniem neurologicznym charakteryzującym się występowaniem nieprzyjemnych wrażeń czuciowych w kończynach dolnych, szczególnie podczas siedzenia i leżenia. To przykre uczucie pojawiające się głęboko w mięśniach powoduje nieodpartą potrzebę poruszania nogami lub energicznego chodzenia. Objawy nasilają się zazwyczaj wieczorem, zakłócają zasypianie, mogą też nawracać w nocy i powodować bezsenność.

Zespół niespokojnych nóg wiąże się również z długimi podróżami. Dyskomfort wynikający z kilkugodzinnego przebywania w pozycji siedzącej w samochodzie lub samolocie, powoduje znaczne nasilenie objawów. Odczuwane parestezje zmuszają do gwałtownego poruszania nogami, jak również ich masowania. Prowadzi to jedynie do chwilowego złagodzenia dolegliwości, które wkrótce po zaprzestaniu aktywności nawracają z porównywalną siłą. Niekiedy objawy są tak mocne, że jedynym ratunkiem by doznać ulgi w cierpieniu, jest wstanie z fotela lub łóżka i chodzenie po pomieszczeniu.

Zespół niespokojnych nóg – kiedy występuje najczęściej?

• u osób w wieku średnim lub starszym,
• nieco częściej u kobiet niż mężczyzn,
• w ostatnich miesiącach ciąży,
• rodzinnie.

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny

Przyczyny występowania zespołu niespokojnych nóg nie są jednoznaczne i do końca wyjaśnione. Źródła podają, że mogą one mieć charakter pierwotny – dziedziczny, albo charakter wtórny, czyli są konsekwencją innych zaburzeń neurologicznych. Szacuje się, że pojawienie się zespołu RLS jest o 50 procent wyższe u osób, których ktoś z krewnych pierwszego stopnia także zmagał się z tym schorzeniem. Rodzinne występowanie zespołu niespokojnych nóg ujawnia się najczęściej około 35. roku życia. Występowanie objawów w późniejszym okresie może sugerować, że towarzyszy on innym zaburzeniom, czyli jest wtórny do pierwotnych chorób i nieprawidłowości funkcjonowania organizmu.

Najczęstsze przyczyny wtórnych postaci zespołu niespokojnych nóg to: niedobór żelaza, a także magnezu lub witaminy B12 oraz: reumatoidalne zapalenie stawów, polineuropatie (zespół uszkodzenia nerwów obwodowych), niewydolność nerek czy przyjmowanie niektórych leków mogących zaostrzać objawy. Czynnikami nasilającymi RLS z pewnością są: nadużywanie alkoholu, nikotyny i kofeiny, a także przewlekły stres. Zespół niespokojnych nóg spotyka się również w przebiegu ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze, a ustępuje samoistnie kilka tygodni po porodzie.

Syndrom zespołu niespokojnych nóg powinien być jednak rozróżniany z nocnymi kurczami mięśni pojawiającymi się wskutek przemęczenia i niedoboru elektrolitów. Kurcze leczy się lekami rozluźniającymi mięśnie, a to nie daje spodziewanej poprawy w przypadku zespołu niespokojnych nóg.

Jak zdiagnozować RLS?

Pomimo, że objawy RLS są specyficzne i raczej trudno je pomylić z innymi chorobami, to syndrom RLS jest rzadko diagnozowany. Wielu pacjentów niestety nie idzie do lekarza, tylko samemu próbuje się zdiagnozować i ewentualnie leczyć. Jest to błąd, ponieważ RLS nie leczony może doprowadzić do przemęczenia organizmu i do depresji, dlatego nie wolno lekceważyć objawów i należy jak najszybciej udać się do neurologa w celu dokładnej diagnostyki. Obecnie nie istnieje żadne badanie laboratoryjne specyficzne dla RLS. Lekarz stawia diagnozę stawia na podstawie wywiadu medycznego, badania fizykalnego i badań laboratoryjnych, które wykluczą inne schorzenia.

Zespół niespokojnych nóg – jak leczyć?

W przypadku wystąpienia zespołu niespokojnych nóg najlepiej zwrócić się do neurologa lub lekarza zajmującego się zaburzeniami snu. Zaproponuje on odpowiednie leczenie i będzie monitorował przebieg terapii.  

Leczenie zespołu niespokojnych nóg uzależnione jest od tego czy zespół ten występuje jako postać idiopatyczna czy wtórna. W przypadku wtórnego RLS leczenie ma na celu zwalczanie objawów choroby podstawowej. Jako że najczęstszą przyczyną zespołu Wittmaacka-Ekboma jest niedobór żelaza, terapia RLS często polega na suplementacji tego pierwiastka. Należy jednak pamiętać, że przed włączeniem preparatów zawierających żelazo powinno się wykonać podstawowe badania krwi i skonsultować ich wyniki z lekarzem. W przypadku wykrycia niewielkich niedoborów tego pierwiastka powinno się dążyć do zbilansowania jego poziomu odpowiednią dietą, jeśli niedobory są większe stosuje się preparaty zawierające ten pierwiastek. Żelazo powinno być przyjmowane na czczo, najlepiej wraz z witaminą C, która polepsza jego wchłanianie. Często włącza się również suplementację preparatów zawierających magnez oraz witaminy z grupy B i C.  

Leczenie idiopatycznego zespołu niespokojnych nóg polega na zwalczaniu uciążliwych objawów choroby. W terapii stosuje się leki przeciwpadaczkowe, takie jak gabapentyna czy pregabalina oraz leki zwiększające uwalnianie dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym – należy tu wymienić rotygotynę, ropinirol oraz pramipeksol. Nie są to jednak preparaty, które można kupić bez recepty, a przebieg terapii z ich użyciem powinien odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarską. W skrajnych przypadkach stosuje się tabletki czy plastry zawierające opioidy.  

Domowe sposoby na zespół niespokojnych nóg 

Jako kluczowe przy leczeniu zespołu niespokojnych nóg wskazuje się rezygnację z nałogów typu palenie tytoniu, picie alkoholu i kawy. Chorym zaleca się dbałość o odpowiednią ilość snu (8 godzin na dobę) i regularną aktywność fizyczną. Zwalczanie zespołu niespokojnych nóg domowym sposobem odbywa się również poprzez modyfikację diety. Spożywane produkty powinny zawierać wysokie dawki żelaza i witamin z grupy B (drób, chude mięso, owoce morza).

Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, dobroczynny wpływ na leczenie zespołu niespokojnych nóg mają spacery, joga i inne ćwiczenia rozciągająco-relaksacyjne, a także czynności takie jak wzięcie ciepłej kąpieli lub użycie poduszki grzewczej bądź okładu z lodem. Wśród domowych sposobów warto uwzględnić również masaż kończyn dolnych. Jeżeli chcesz się oddać w ręce profesjonalistów, skorzystaj z masażu leczniczego w placówkach medycznych Arkmedic. Masaż złagodzi ból, pobudzi krążenie i wzmocni mięśnie.

[email protected],  fot. Freepik