Najsłynniejszy płot na Węgrzech. Spór o kordon przed Kancelarią Prezesa Rady Ministrów

Węgierska Kancelaria Prezesa Rady Ministrów została przeniesiona z budynku Parlamentu na Górę Zamkową w 2019 roku. Początkowo nowa siedziba premiera cieszyła się spokojem, jednak jesienią 2020 roku zaczęli się przed nią regularnie pojawiać dziennikarze tytułów opozycyjnych. W grudniu tego samego roku Tamás Fábián i Máté Szilágyi z magazynu Telex przebywali przed klasztorem Karmelitów, gdzie próbowali porozmawiać z członkami rządu na temat aktualnej afery Szájera. Podczas ich pobytu na miejscu pojawiło się dwudziestu policjantów, którzy otoczyli kordonem wejście do kancelarii, a rok później również całą ulicę. Początkowym wytłumaczeniem ustawienia ogrodzenia były prowadzone po przeciwnej stronie ulicy prace remontowe.

Wsparta przez Węgierski Komitet Helsiński redakcja magazynu Telex złożyła skargę na takie postępowanie policji. Po odrzuceniu skargi dziennikarze udali się do sądu, który w pierwszej instancji zarządził policji ponowne przeprowadzenie śledztwa. W drugiej instancji sąd ponownie odrzucił skargę, uzasadniając postawienie ogrodzenia bezpieczeństwem osoby szczególnie chronionej, czyli premiera, jednak w wyniku ponownego procesu latem 2022 roku Trybunał Stołeczny uznał obecność osoby szczególnie chronionej za niewystarczający powód takiego postępowania i zobowiązał policję do dokładniejszego uzasadnienia decyzji. Zgodnie z wydanym 13.04.2023 r. najnowszym wyrokiem w sprawie ogrodzenie kancelarii było niepotrzebne i niewspółmierne do sytuacji, naruszyło też prawo dziennikarzy do wyrażania opinii. Zdaniem Tamása Fábiána Obecny wyrok jest dla nas ważny, gdyż pokazuje, że próba przeszkadzania nam w zadawaniu ważnych pytań osobom ze szczytów władzy za pomocą zmyślonych procedur porządkowych jest niewłaściwa nie tylko z moralnego, lecz również i z prawnego punktu widzenia. Poza tym kordon policyjny jest tylko jednym z bardziej widowiskowych sposobów, w jaki władze i urzędy każdego dnia przeszkadzają nam w naszej pracy, którą jest informowanie ludzi.

Jeszcze przed wydaniem najnowszego wyroku przestrzeń przed Kancelarią Premiera stała się miejscem manifestacji politycznych. 14.03.2023 r., dzień przed węgierskim świętem narodowym, działacze partii Momentum wraz z niezależnym posłem Ákosem Hadházym przewrócili ogrodzenie. Sytuacja powtórzyła się jeszcze kilka razy, zarówno w ramach akcji zwolenników Momentum oraz protestujących przeciwko reformie edukacji po zakończeniu oficjalnie zgłoszonych demonstracji. Podczas jednej z takich poprotestacyjnych akcji, 03.05.2023 r. policja użyła wobec protestujących gazu łzawiącego. Wszczęto również śledztwo w sprawie nadużycia prawa do gromadzenia się.

Zdaniem opozycji tego dnia policjanci niesłusznie zastosowali przemoc wobec protestujących, jednak opinie prawników odnośnie zasadności niszczenia płotu są podzielone. Przedstawiciel Towarzystwa na rzecz praw obywatelskich (TASZ) stwierdził, że atakowanie kordonu godzi w pokojowy charakter manifestacji, jest zatem bezprawne, jednak istnieją rownież opinie, że płot – w świetle wyroku Trybunału Stołecznego konstrukcja postawiona bezprawnie i niezdemontowana – jest przedmiotem porzuconym, więc zniszczenie go nie stanowi czynu zabronionego. Dyskusja na ten temat na posiedzeniu Parlamentu 08.05.2023 r. nie przyniosła żadnych wniosków, jedynie wzajemne oskarżenia rządu i opozycji o szkodzenie węgierskiej edukacji.

Ostatnia demonstracja przed klasztorem Karmelitów miała miejsce 09.05.2023. Zorganizowali ją ponownie działacze Momentum oraz Hadházy, którzy pojawili się na miejscu około siódmej rano. Grupa około pięćdziesięciu osób przewróciła ogrodzenie i usiadła na nim. Na drzwiach budynku zawieszono siedmiopunktową listę żądań zawierającą między innymi wolność prasy, wyborów i przywrócenie prawa do strajku. Protestujący pozostali na miejscu do wieczora, byli w tym czasie legitymowani przez policję.

Spór na temat ogrodzenia jest jednym z przejawów coraz zaciętszej walki politycznej między rządem Viktora Orbána a opozycją. Podczas konferencji prasowej rzecznik rządu Gergely Gulyás stwierdził, że jego zdaniem cała okolica otaczająca Kancelarię Premiera powinna być zamknięta dla osób postronnych, z czym nie zgadzają się jego oponenci oraz niezależni dziennikarze. Zdaniem Komitetu Helsińskiego Kordon Wokół Kancelarii Premiera stał się już symbolem stosunku rządu wolności prasy i wolności wyrażania opinii. (Alicja Malanowska / ISW, Fot. Pixabay)