Odporność a styl życia: jakie czynniki wpływają na naszą zdolność do walki z chorobami?

Układ immunologiczny każdego dnia walczy z groźnymi dla zdrowia drobnoustrojami, które atakują go od wewnątrz. W czasie zwiększonej zachorowalności na infekcje o podłożu bakteryjnym i wirusowym sprawna odpowiedź immunologiczna jest szczególnie ważna. Jest jednak wiele czynników, które mogą obniżać naszą odporność, a spadek odporności może zmniejszać reakcję mechanizmów odpornościowych na zwalczanie powodujących choroby patogenów. 

Układ immunologiczny człowieka kształtuje się przez całe życie. Odporność nabędziemy na wiele różnych sposobów, ale równie dobrze, np. przez złe nawyki, możemy ją stracić. Często od nas samych zależy, jak często chorujemy i jak szybko nasz organizm radzi sobie z ewentualnym zagrożeniem. Dlatego warto znać czynniki kształtujące układ immunologiczny, by móc świadomie ich unikać lub wykorzystywać je do poprawy odporności.

Przyczyny obniżonej odporności

Dysfunkcja układu odpornościowego może być efektem niektórych schorzeń, lecz najczęściej przyczyną jest niewłaściwy styl życia. Wystarczy wprowadzić kilka zdrowych nawyków i zacząć troszczyć się o organizm, zapewniając mu wszystko, czego potrzebuje.

Brak odporności lub jej obniżony poziom zwykle wywołują takie czynniki, jak:

• Stres - przewlekła ekspozycja na stres niekorzystnie wpływa na produkcję limfocytów Th1 znanych jako komórki odpornościowe.
• Niedobór snu - organizm dorosłego człowieka potrzebuje 7-9 godzin snu. Najlepiej by rozpoczynał się on przed północą i trwał nieprzerwanie. W trakcie snu dochodzi do kompleksowej regeneracji ciała i umysłu. Przy niedoborach efektywnego wypoczynku nocnego również obniża się ilość limfocytów, z kolei wzrasta liczba cytokin zapalnych.
• Zła dieta - odporność zaczyna się w jelitach. To, co fundujesz im w ciągu dnia, ma znaczący wpływ na stan układu immunologicznego. Unikaj artykułów mocno przetworzonych, fast foodów, słodzonych napojów gazowanych i chemii. Zbędne ulepszacze, które można dziś spotkać w większości produktów spożywczych, mają niekorzystny wpływ na to, jak funkcjonuje Twój organizm i jego poszczególne narządy.
• Brak ruchu - rekreacyjna aktywność fizyczna, nawet w postaci codziennego spaceru, pozytywnie wpływa na ilość komórek odpornościowych we krwi. Ruch pobudza krążenie, wspiera pracę serca, układu oddechowego. Już sam wzrost temperatury mięśni podczas wysiłku jest czynnikiem pobudzającym układ immunologiczny do pracy.
• Palenie tytoniu - z każdym papierosem do organizmu palacza dostają się szkodliwe toksyny, które osłabiają odporność. Podczas palenia pobudzane są gruczoły oskrzelowe i zmniejsza się aktywność rzęsek, co w konsekwencji upośledza funkcję nabłonka dróg oddechowych, będącego pierwszą linią obrony dla wnikających do organizmu patogenów. Co ważne, bierne palenie również może powodować osłabioną odpowiedź immunologiczną, szczególnie w przypadku dzieci.
• Nadużywanie alkoholu - nadmierne spożywanie alkoholu mocno nadweręża wiele organów, znajdujących się w ludzkim ciele, w tym m.in. wątrobę, odpowiedzialną za pozbywanie się toksyn. Alkohol stopniowo doprowadza do zwiększenia podatności na infekcje wirusowe oraz bakteryjne.
• Choroby przewlekłe - niedobory immunologiczne u dorosłych, jak również u dzieci, mogą być wywołane schorzeniami o różnorodnym podłożu. Największym problemem są choroby układu immunologicznego, w których organizm nie odróżnia własnych komórek i atakuje je jak patogeny. Wśród tego rodzaju przypadłości, najpopularniejszymi są: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, astma, choroby nowotworowe, POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). Na układ immunologiczny ma wpływ nie tylko samo schorzenie, ale także przyjmowanie leków obniżających odporność, takich jak: glikokortykosteroidy, antymetabolity, środki alkilujące.
• Niedobory witamin i minerałów - spadek odporności może być spowodowany obniżonym poziomem witaminy C, D, B, A, a także magnezu, cynku oraz selenu.

Objawy obniżenia odporności organizmu

Objawy chronicznego zmęczenia czy problemy ze snem to sygnały alarmowe wysyłane przez Twój organizm, kiedy dzieje się już naprawdę źle. W takim momencie wystarczy niegroźna z pozoru bakteria, przechłodzenie czy brud na rękach, by zaatakowały Cię bakterie. Ważnymi wskazówkami są także:

Częste infekcje

Łapiesz przeziębienie za przeziębieniem i rozpaczliwie porównujesz swoje objawy z tymi wskazanymi przy koronawirusie? Trudno tego teraz uniknąć, ale nie każde przeziębienie jest zarażeniem Covid-19. Infekcję mogą wywołać także inne patogeny. Jeśli występują u Ciebie częste infekcje gardła, problemy z krtanią czy zatokami, weź pod uwagę problem z odpornością. Niska odporność może być także przyczyną zakażeń grzybiczych, biegunek czy niestrawności. Jelita także reagują na wszelkie zachwiania równowagi immunologicznej. Wrażliwy jest też układ moczowy i sfera intymna. Zdarza się wam mieć jedno zakażenie dróg rodnych za drugim? To właśnie dowód na osłabienie odporności. 

Opryszczki

Czasami wystarczy niewielkie wychłodzenie, by Twoim utrapieniem stała się opryszczka? Nosicielami wirusa HSV-1 jest ponad połowa z nas i mamy go zwykle przez całe życie, ale opryszczka wargowa najczęściej pojawia się, kiedy Twoja odporność spada. Albo towarzyszy gorączce lub solidnej infekcji. 

Afty i pleśniawki

Bolesne, swędzące grudki na dziąsłach i języku często świadczą o niedoborach witamin i minerałów towarzyszących obniżonej odporności. Możemy też skarżyć się na pleśniawki, czyli zakażenia grzybicze. 

Trudne gojenie ran

Niewielka ranka na palcu, ale jej gojenie „ślimaczy się” wiele dni? To także oznaka obniżonej odporności lub infekcji. Twój organizm ma kłopot z pokonaniem bakterii utrudniających gojenie i odbudowę regenerację naskórka.

Wysypki alergiczne

Kiedy obserwujesz u siebie dziwne wysypki i swędzące miejsca tam, gdzie dotąd ich nie było, lekarz może brać pod uwagę osłabienie odporności. Słaby układ immunologiczny nie jest w stanie obronić nas przed szkodliwymi, drażniącymi substancjami. Jest jak dziurawe sito, którym patogeny bez żadnych przeszkód przenikają do Twojego ciała.

Jakie badania mogą wykazać obniżoną odporność?

Bardzo słaba odporność może znacznie zmniejszyć jakość życia. Wtórne obniżenie odporności jest niejako skutkiem ubocznym pewnych chorób, stanów oraz stosowanego leczenia, jednak pierwotne niedobory odporności powinny być rozpoznawane możliwie jak najwcześniej, co znacznie zwiększa szansę chorego na w miarę normalne funkcjonowanie. Pierwotne niedobory odporności często pozostają niezdiagnozowane, bądź też późno zdiagnozowane. Wynika to zarówno ze zbyt małej świadomości, jak również ograniczonej dostępności do metod diagnostycznych oraz długiego czasu oczekiwania na diagnozę.

O obniżonej odporności może świadczyć występowanie charakterystycznych objawów, dodatkowo mogą na nią wskazywać wyniki badań laboratoryjnych. Podstawową metodą diagnostyczną obniżonej odporności jest morfologia krwi z rozmazem. Obecnie jest to jedyne badanie na odporność, które może zostać zlecone przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Niestety, na jego podstawie nie można zdiagnozować pierwotnych niedoborów odporności.

Inne badania, jakie można wykonać przy podejrzeniu obniżenia odporności to stężenie przeciwciał (IgG, IgA, IgM, IgE, IgD), liczba neutrofili, liczba limfocytów T, zużycie białek dopełniacza. Badania te mogą być zlecone przez lekarza immunologa.

Zobacz też: Kraken, najnowszy wariant koronawirusa, pojawił się w Polsce!

Jak dbać o układ odpornościowy?

Zmiana stylu życia i diety to dobry krok w kierunku odbudowania flory bakteryjnej jelit i wzmocnienia układu immunologicznego. Co jeść, aby poprawić odporność? Sięgajmy po produkty bogate w witaminy C, A i E. W menu powinny dominować warzywa, ale warto jeść także m.in. cytrusy. Kiszonki, jogurty naturalne, czosnek, imbir, domowy sok z malin, herbata z czystka czy tran to naturalni pomocnicy w walce o dobrą odporność. Warto także pamiętać o suplementacji witaminy D w okresie jesienno-zimowym. Jej dawkę ustalmy z lekarzem. Medytacja czy joga pomogą nam uporać się ze stresem, a aktywność fizyczna poprawi nam humor i sprawi, że nasz organizm będzie silniejszy.

[email protected],  fot. Freepik