Miedziane królestwo Serbii w rękach Chin

Inicjatywa spotkała się z wyraźnym sprzeciwem organizacji promujących ochronę środowiska, między innymi Renewables and Environmental Regulatory Institute (RERI), która zarzuca firmie Zijin działanie bez ważnego zezwolenia na zarządzanie odpadami górniczymi oraz powodowanie katastrofy ekologicznej w regionie Cukaru Peki.

W ostatnich latach Chiny zainwestowały miliardy dolarów w gospodarkę Serbii i sąsiednich krajów bałkańskich, starając się rozszerzyć swój ślad gospodarczy w Europie Środkowej i Wschodniej. Firma Serbia Zijin Copper DOO jest pochodną chińskiej firmy Zijin Mining, której prezesem jest Chen Jinghe.

Powstała 18 grudnia 2018 roku w dniu, w którym firma Zijin podpisała z rządem Republiki Serbii umowę o przejęciu 63% udziałów w nierentownej RTB Bor. W ten sposób firma Zijin stała się posiadaczem 63% udziałów w kapitale spółki z Serbii. Jak uwzgędniono na oficjalnej stronie spółki „Serbia Zijin Copper DOO zajmuje się badaniami i eksploatacją rudy miedzi, z której przetwarzania w hucie powstaje wysokiej jakości miedź katodowa i metale szlachetne“.

Uruchamiając w 2021 roku kopalnię rdzawego matelu oraz metali szlachetnych (złota i srebra), Zijin Minig wyłożył 474 miliony dolarów, a zakład z założenia miał wydobywa około 10 tysięcy ton rud miedzi dziennie, czyli 3,65 milionów ton rocznie.

Licencja firmy Serbia Zijin Copper DOO na działalność i gospodarowanie odpadami w Serbii została wydana w październiku 2021 roku i wygasła 31 grudnia 2022 roku. W związku z czym 20 grudnia 2022 roku firma Zijin złożyła w Ministerstwie Górnictwa i Energetyki wniosek o przedłużenie zezwolenia na gospodarowanie odpadami górniczymi. Dodatkowo firma oświadczyła, że planuje rozszerzyć swoją działalność wydobywczą do 15 tysięcy ton dziennie.

Wniosek złożony do Miniserstwa został odrzucony w listopadzie 2023 roku, jednak decyzja o tym nie została upubliczniona, a Zijin nadal kontynuował swoją działalność wydobywczą miedzi. W związku z sytuacją, do Ministerstwa wpłynął wniosek FOI (regionalny think tank) zajmującego się ochroną środowiska, energią odnawialną i rozwojem miast, oraz Renewables and Environmental Regulatory Institute – RERI.

Pod wpływem tych naporów decyzję Ministerstwa upubliczniono w kwietniu 2024 roku; jak poinformowało Ministerstwo, Zijin planował otwarcie pięciu nowych składowisk odpadów górniczych, nie podał jednak wystarczających informajci na temat ich kategorii, co zadecydowało o odrzuceniu wniosku.

Od momentu złożenia wniosku o przedłużenie zezwolenia na gospodarowanei odpadami górniczymi w 2022 roku, do momentu ogłoszenia decyzji Ministerstwa w tym roku, firma Serbia Zijin Copper DOO nie zawiesiła swoich działań, wręcz przeciwnie, zwiększyła wydobywanie miedzi do 12 ton dziennie. Sytuacją zainteresował się Instytut RERI, który złożył do prokuratury w Bor doniesienie o popełnieniu wykroczenia przeciw Zijin za prowadzenie działalności bez ważnego zezwolenia.

Wniosek został jednak odrzucony, ponieważ w tym czasie firma Zijin ubiegała się już o przedłużenie pozwolenia, a prokuratorzy ocenili, że jej działalność nie wywołała żadnych szkodliwych konsekwencji dla środowiska.

Z decyzją prokuratury nie zgadza się RERI: "To przestępstwo gospodarcze jest bardzo poważne, jeśli teraz dojdziemy do wniosku, że firma przez półtora roku usuwała odpady górnicze bez zezwolenia... Instytucje po prostu pozwoliły im pozbywać się odpadów tak, jak się ich pozbywają, bez żadnych wytycznych, bez zezwolenia, i że przez półtora roku dochodzi do katastrofy w środowiskowej" – Ljubica Vukcevic, prawniczka RERI.

W odpowiedzi na poważne zarzuty Zijin zapewnia, że składowiska odpadów zostały zbudowane przy użyciu najlepszych i uznanych na świecie rozwiązań technologicznych, aby zapobiec przedostawaniu się szkodliwych substancji do gleby. "Tylko 10 procent odpadów poflotacyjnych jest usuwanych na składowisku odpadów poflotacyjnych, które jest pokryte wodą, co zapobiega rozprzestrzenianiu się szkodliwych substancji w powietrzu, ale także tworzeniu się kwaśnych odcieków".

Według danych serbskiego krajowego urzędu statystycznego, Zijin Mining odpowiadał za eksport o wartości około 1,15 mld euro, a następnie Zijin Copper - za 746,3 mln. W 2023 r. Serbia przyciągnęła 4,5 mld euro inwestycji zagranicznych, z czego 1,37 mld euro pochodziło z Chin, co czyni je wiodącym inwestorem w kraju.

Pomimo dobrych wyników napędzających serbską gospodarkę przyszłość firmy jest niepewna, ponieważ mieszkańcy mieszkający w pobliżu rozległych zakładów wydobywczych we wschodnim mieście Bor oraz organizacje ekologiczne od stycznia regularnie protestują przeciwko projektom. (Pola Lewicka/ISW) Fot. Serbia Zijin Copper DOO

Źródła:
https://zijinbor.com/en/home/
https://reri.org.rs/
https://www.barrons.com/news/chinese-company-aims-to-ramp-up-serbia-copper-gold-mining-73d9d273
https://www.spacedaily.com/reports/Chinese_company_aims_to_ramp_up_Serbia_copper_gold_mining_999.html
https://balkaninsight.com/2024/04/17/serbian-ministry-refused-to-update-zijins-mining-waste-management-permit/
https://balkaninsight.com/2024/04/11/chinese-mining-giant-expands-in-serbia-despite-pollution-fears/