Gdy uczyniła nad nim znak krzyża, narzędzie tortur rozpadło się w rękach kata

Centralne miejsce w witrażach grybowskich zajmuje święta patronka. Po roku 1950 wywodzący się z miejscowej parafii bp Karol Pękala (1920-1968) ufundował witraż z wyobrażeniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który został usytuowany w głównym miejscu prezbiterium. Wypełnia go monumentalna postać patronki a dwa sąsiadujące dwunasto kwaterowe okna – sceny z jej życia.

W centralnym witrażu święta o rysach wschodnich została przedstawiona w królewskiej koronie, w purpurowym płaszczu – symbolu męczeństwa oraz z charakterystycznymi dla niej znakami: palmą, mieczem, kołem tortur.  Od 2015 r. w specjalnej gablocie, nieopodal obrazu Matki Bożej Przedziwnej, w blisko siedemdziesięciocentymetrowym, XIX-wiecznym neogotyckim relikwiarzu, eksponowane są relikwie św. Katarzyny i św. Bernardyna, które od wieków były przechowywane w świątyni.

Czternastu Wspomożycieli – wśród nich św. Katarzyna

W grybowskim kulcie do św. Katarzyny należy wspomnieć m.in. o miejscowych pieśniach ku czci patronki oraz nowennie do męczennicy, który po 1962 r. została napisana przez miejscowego proboszcza ks. Adama Kaźmierczyka (1920-2004). W ubiegłym roku jej odnowiony tekst został opublikowany drukiem. W każdy pierwszy poniedziałek miesiąca wieczorne nabożeństwo w Bazylice jest poświęcone patronce. Wielką uroczystością dla lokalnej społeczności jest także coroczny odpust w sobotę poprzedzającą 25 listopada.

Wiekowe patrocinium św. Katarzyny Aleksandryjskiej wywarło również wpływ na sfragistykę i heraldykę miejską na przestrzeni ostatnich wieków. Pierwsza zachowane pieczęci grybowskie z XV i XVI w. noszą one wyobrażenie majuskularnej litery „K” w otoku. Na grybowskich dokumentach z XVIII w. zachowały się dwie pieczęcie: burmistrza i wójta. Pieczęć burmistrza jest okrągła, w polu znalazło się wyobrażenie kobiety w koronie na głowie, z mieczem w prawej ręce i kołem tortur w lewej.

Postać jest zwrócona w heraldyczną prawą stronę. Atrybuty wskazują na św. Katarzynę. Pieczęć wójtowska jest nietypowego ośmiobocznego kształtu. W polu został umieszczony miecz skierowany sztychem w górę, z osadzoną na nim koroną, po bokach koło egzekucyjne i gałązka palmowa. W rogach pieczęci znajdują się litery: „S”, „K”, „P”, „G” [co jest prawdopodobnie skrótem zapisu: S(ancta) K(atharina) P(atrona) G(riboviensis)].

Zastanawiająca jest pieczęć przywieszona do dyplomu honorowego obywatela miasta Grybowa, nadanego staroście nowosądeckiemu Michałowi Łachowi w 1939 r. Jest to pieczęć okrągła, z tarczą podtrzymywaną przez lwy i zwieńczoną koroną. Na tarczy godło miejskie, atrybuty Świętej: miecz, gałązka palowa, koło tortur. Dodatkowo w górnej partii słońce i półksiężyc. W okresie II Rzeczypospolitej przyjęto to właśnie wyobrażenie pieczętne jako herb miasta. Postać św. Katarzyny występowała również na pieczęciach parafialnych.

Św. Katarzyna była również obecna w topografii miejskiej. Jedna z ulic miasta do czasów wojny nosiła nazwę patronki. Jej postać tak silnie wrosła w dzieje społeczności, iż jej wyobrażenie z kołem, mieczem i palmą znalazło się w herbie Gminy Grybów.

Przykład i świadectwo świętej z Aleksandrii ukazuje i uczy, że do świętości jest zaproszony każdy z nas. Każdy wiek życia jest dobry by zwrócić się ku Bogu. Ważne by z tą decyzją nie zwlekać. Choć św. Katarzyna jest starożytną świętą, a jej życie jest otoczone legendami to jednak możemy uczyć się od niej mądrości, odwagi i męstwa w wyznawaniu wiary, czego nieraz we współczesnym świecie brakuje.

Jej orędownictwo w ciągu wieków prowadziło wiernych do Boga i uczyło ufności w Jego miłosierdzie. Oby w naszym życiu nie brakowało nam siły i odwagi św. Katarzyny w odwadze bycia chrześcijaninem, co wyraża się w codzienności. Bo potrzeba prostego świadectwa wiary, choćby poprzez odważnie czyniony znak krzyża przy mijaniu świątyni czy przydrożnej figury. Nie musimy przelewać krwi jak św. Katarzyna, ale musimy być wyrazistymi świadkami. Oby ku niebu prowadziło nas orędownictwo „Świętej Patronki grybowskiej świątyni”.

Grzegorz K. Szczecina
Foto: Grybowski witraż św. Katarzyny, herb Gminy Grybów, Św. Katarzyna Aleksnadryjska. Bazylika Mniejsza w Grybowie.