Obrzęki nóg – skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić?

Puchnięcie nóg to bardzo uciążliwa dolegliwość, z którą zmaga się wiele osób. Przyczyny jej występowania mogą być różne, wywołane zarówno czynnikami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi, związanymi z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu poszczególnych układów i narządów. Opuchlizna nóg skutkuje znacznym dyskomfortem odczuwanym przez pacjenta i często utrudnia mu normalną egzystencję. Aby móc skutecznie walczyć z opuchlizną, przede wszystkim należy ustalić przyczynę odpowiedzialną za obrzęk nóg.

Jak powstają obrzęki?

Najczęściej za pojawienie się opuchlizny na nogach odpowiada niewydolność układu limfatycznego. Dzieli się ją na dynamiczną, mechaniczną oraz mieszaną. W przypadku niewydolności dynamicznej następuje wzrost objętości płynu tkankowego, który skutkuje rozciąganiem ścian naczyń. Przez to dochodzi do zaburzeń pracy zastawek. Z niewydolnością mechaniczną mamy do czynienia, kiedy na skutek uderzenia bądź urazu dochodzi do uszkodzeń naczyń. Często takie zjawisko jest zauważalne w przypadku skręceń kostki, gdy w miejscu uszkodzenia pojawia się obrzęk. Natomiast o niewydolności mieszanej mówi się, gdy naczynia chłonne są uszkadzane na skutek większej objętości chłonki spływającej do naczyń chłonnych.

Opuchlizna nóg – przyczyny

Obrzęki nóg pojawiają się u osób w różnym wieku, na skutek działania zróżnicowanych przyczyn. Problem ten częściej dotyczy jednak kobiet niż mężczyzn. Opuchnięte nogi często towarzyszą różnego rodzaju chorobom, stanowiąc jeden z ich symptomów, ale nie zawsze. Zdarza się, że puchnięcie nóg spowodowane jest zaburzeniami układu krążenia, przeciążeniami kończyn, a nawet niewłaściwą dietą.

Obrzęki kończyn dolnych mogą towarzyszyć chorobom nerek, chorobom układu sercowo – naczyniowego, chorobom stawów, zaburzeniom pracy wątroby. Wystąpienie opuchlizny związane jest z nadmiernym gromadzeniem się płynu w tkankach znajdujących się w kończynach. Obrzękowi mogą towarzyszyć: uczucie ciężkich nóg, pękanie naczyń krwionośnych (tzw. pajączki), skurcze mięśni, zespół niespokojnych nóg, uczucie bólu. Opuchlizna może pojawiać się na całych stopach, w okolicy kostek lub obejmować swoim zasięgiem także łydki.

Do pozostałych przyczyn obrzęków zalicza się: długotrwałe siedzenie z wyprostowanymi nogami lub przebywanie w pozycji stojącej, przeciążenia kończyn dolnych powstałe na skutek podejmowania dużego wysiłku fizycznego, otyłość, noszenie zbyt mocno opinającej odzieży utrudniającej swobodny przepływ krwi, noszenie butów na wysokich obcasach. Puchnięcie nóg może być ponadto rezultatem zażywania niektórych leków oraz niewłaściwej diety, obfitującej w sól i sztuczne substancje chemiczne, przyczyniającej się do zatrzymywania wody w organizmie.

Jak wyglądają opuchnięte nogi?

Obrzęki nóg najczęściej pojawiają się w obszarze od kolan w dół oraz w kostkach. Nogi stają się ociężałe i szybciej się męczą. Na powierzchni skóry można dostrzec szaro-brunatne pajączki lub wyraźnie poszerzone żyły. Obwód kostek i łydek zwiększa się, co objawia się niewygodnym uciskiem i wrzynaniem się skarpetek lub wąskich nogawek spodni w skórę. Objawy nasilają się wieczorem zwłaszcza po długotrwałej pozycji stojącej lub siedzącej z nogami opuszczonymi w dół. Ulgę w dolegliwościach przynosi zwykle odpoczynek z nogami uniesionymi w górę.

Obrzęk – badania diagnostyczne

Na wstępie lekarz przeprowadza z chorym wywiad – należy wówczas poinformować o okolicznościach wystąpienia obrzęku, potencjalnych czynnikach, które mogły go sprowokować oraz dokładnie opisać dolegliwości bólowe związane z opuchlizną. Następnie wykonuje badanie podmiotowe i zleca wykonanie badań moczu i krwi, USG Doppler, EKG i Echo serca. Pomocny w rozpoznaniu może też okazać się tzw. Holter ciśnieniowy (służy do automatycznego 24-godzinnego pomiaru ciśnienia tętniczego).

Leki na obrzęki nóg

W zasadzie w pierwszej kolejności w terapii obrzęku nóg nie stosuje się leków, ale metody zachowawcze takie jak fizjoterapia i farmakoterapia. Można przeprowadzić zabiegi chirurgiczne, ale wskazania do nich występują rzadko. Największą pomoc i ulgę przynosi fizjoterapia w postaci:

• masażu limfatycznego – technika opiera się na delikatnym ucisku i oklepywaniu skóry,
• leczenia kompresyjnego (uciskowego) – polega na użyciu bandaży, które zakłada się najczęściej po masażu, zaleca się ich noszenie przez całą dobę; w przypadku zmniejszenia obrzęku można stosować specjalne rękawy uciskowe,
• ćwiczeń fizycznych i oddechowych – powodują zwiększenie odpływu chłonki bez jednoczesnego wzrostu ciśnienia krwi,
• unoszenia kończyny – nawet w nocy, za pomocą specjalnych poduszek bądź dostępnych w sklepach specjalnych klinów.

W przypadku opuchlizny towarzyszącej chorobom terminalnym, terapia nie zakłada całkowitego wyleczenia, a eliminację objawów i zapewnienie poszkodowanej osobie komfortu życia. Efekty zależą od systematyczności zabiegów, z których nie można rezygnować, nawet jeżeli ustąpią dolegliwości.

Leki są stosowane jedynie jako wspomaganie fizjoterapii i tylko w przypadku zalecenia lekarza. W niektórych przypadkach ulgę przynoszą maści i kremy do miejscowego stosowania, ale nie dają dobrych efektów przy zaawansowanej formie choroby.

Wybór metody leczenia nie wyklucza konieczności oszczędzania obrzękniętej kończyny. Nie może być ona poddawana zabiegom typu: podawanie leków drogą dożylną, zakładanie wenflonu, a nawet mierzenia ciśnienia.

Zobacz też: Hashimoto: co to za choroba i co ją powoduje? Objawy, przyczyny, leczenie

Zapobieganie obrzękom

Najważniejszą sprawą w zapobieganiu obrzękom jest dbanie o sprawność zastawek żylnych znajdujących się w nogach. Osoby pracujące na siedząco powinny stale zmieniać położenie nóg, raz stawiać je wyżej, raz niżej, unosić stopy i robić nimi skręty. Gdy mamy pracę stojącą - drepczmy w miejscu, przenośmy ciężar ciała z nogi na nogę, uginajmy kolana itp. Unikamy też ciasnej bielizny, skarpet i butów. Równie ważne w profilaktyce obrzęków jest:

• zachowanie właściwej wagi,
• gimnastyka,
• niezbyt forsowne spacery,
• jazda na rowerze,
• pływanie.

Ważne jest też zapobieganie odwodnieniu, które zagęszcza krew. Podczas upałów lub długiego pobytu w pomieszczeniach suchych i mocno ogrzewanych należy dużo pić, najlepiej wody mineralnej lub niesłodzonych soków.

[email protected],  fot. freepik.