Otyłość jako poważna choroba cywilizacyjna. Jak się jej pozbyć?

Otyłość to ogólnoustrojowa choroba przewlekła o charakterze metabolicznym. Wynika z zaburzenia równowagi energetycznej organizmu, co spowodowane jest zbyt wysokim poborem i zbyt niskim wydatkowaniem energii. Dochodzi do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej, której magazynowanie wynika z nadwyżki energii przyjmowanej wraz z pożywieniem. 

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, na całym świecie żyje około 1,6 mld osób z nadwagą, z czego ponad 522 mln jest otyłych. Co drugi Polak cierpi na nadwagę lub otyłość, co skraca jego życie o prawie cztery lata. Otyłość to problem ekonomiczny, społeczny, a przede wszystkim zdrowotny – szacuje się, że przyczynia się do 10-13% przedwczesnych zgonów wśród Europejczyków. 

Jakie są przyczyny otyłości?

Tryb życia współczesnego człowieka sprzyja problemom z zachowaniem właściwej masy ciała. Otyłość i nadwaga w największej liczbie przypadków stanowią konsekwencję codziennych, niewłaściwych wyborów żywieniowych, usprawiedliwianych brakiem czasu na przygotowanie pełnowartościowego posiłku. W naszym menu dominują produkty wysokoenergetyczne, które zamiast cennych składników odżywczych dostarczają jedynie pustych kalorii.

Jemy więcej, sięgamy po łatwe i szybkie w przygotowaniu półprodukty, produkty gotowe oraz dania fast-food, spożywamy szkodliwe węglowodany proste i tłuszcze w postaci słodyczy i słonych przekąsek, a także zastępujemy zwykłą wodę napojami gazowanymi, które są prawdziwą bombą kaloryczną. Sprawia to, że tkanka tłuszczowa nieubłaganie rośnie, zwiększając ogólną masę ciała. 
Z roku na rok mniej się ruszamy, co nie pozostaje bez wpływu zarówno na naszą wagę, jak i ogólny stan zdrowia. To skutkuje zaburzeniem równowagi pomiędzy spożywanymi i spalanymi kaloriami. 

Otyłość może mieć także inne podłoże. Bywa związana z zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu, które wpływają na metabolizm, sprzyjając magazynowaniu tkanki tłuszczowej. Do chorób mających wpływ na wzrost masy ciała, zaliczamy m.in. niedoczynność tarczycy i zespół policystycznych jajników (PCOS). Istnieją także choroby, które pośrednio wpływają na wzrost masy ciała. Zaliczamy do nich m.in. niektóre choroby o podłożu genetycznym. Czynniki genetyczne mogą wpływać na to, jak organizm przetwarza żywność na energię i jak magazynowany jest tłuszcz. Chorobą, która może prawdzićdo nadmiernego przybierania na wadze jest także depresja.

Warto pamiętać, że otyłość może mieć także związek z naturalnymi zmianami fizjologicznymi, które zachodzą w ludzkim organizmie.  Co więcej, nadmierne przybieranie na wadze może być też skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków (sterydy, tabletki antykoncepcyjne, niektóre leki przeciw depresji). 

Jakie są skutki nieleczonej otyłości i nadwagi?

Nieleczona otyłość prowadzi do powstania wielu schorzeń, zaliczamy do nich m.in.:

• Cukrzycę typu 2- pojawia się u około 90% osób z otyłością. Zredukowanie masy ciała o około 5-10% prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi i pozwala zmniejszyć dawki leków przeciwcukrzycowych w tym insuliny;
• Nadciśnienie tętnicze – wzrost masy ciała o 20% powoduje wzrost ciśnienia;
• Hiperlipidemia – podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi. U osób z otyłością pojawia się niekorzystny stosunek „dobrego” i „złego” cholesterolu;
• Udar mózgu – u osób otyłych wzrasta dwukrotnie ryzyko wystąpienia udaru mózgu, podobnie jak niewydolność serca;
• Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) – około 40% przypadków tej choroby ma związek z BMI powyżej 25;
• Kamica pęcherzyka żółciowego;
• Zmiany zwyrodnieniowe stawów – stawy nadmiernie obciążone szybciej ulegają uszkodzeniu, prowadzi to do zespołów bólowych kręgosłupa, stawów kolanowych;
• Nowotwory; osoby otyłe są szczególnie narażone na nowotwory pęcherzyka żółciowego, jelita grubego, prostaty, macicy, sutka;
• Zaburzenia hormonalne, które mogą doprowadzić do problemów z zajściem w ciążę;
• U kobiet z otyłością częściej występują powikłania w czasie ciąży.

Jak sprawdzić, czy cierpię na otyłość?

Najprościej ocenić, czy mamy nadwagę, korzystając z kalkulatora BMI. Zgodnie z definicją WHO, z nadwagą mamy do czynienia, gdy wskaźnik BMI jest równy lub wyższy od 25. Otyłość to BMI równe lub wyższe 30. Kalkulator BMI to jedno z prostszych narzędzi, dzięki którym możemy sprawdzić, czy nasza masa ciała jest prawidłowa. Nie jest to jednak narzędzie idealne, dlatego warto skorzystać także ze specjalistycznych pomiarów masy ciała, które pozwalają m.in. określić stosunek pomiędzy tkanką mięśniową i tkanką tłuszczową.

Diagnostyka laboratoryjna otyłości

Bardzo ważnym aspektem w diagnozowaniu otyłości jest rozróżnienie otyłości pierwotnej i wtórnej, której podłoże jest związane z występowaniem innych chorób i zaburzeń m.in. endokrynologicznych, neurologicznych oraz genetycznym.  

Badania laboratoryjne w otyłości:

•     stężenie glukozy;
•     stężenie insuliny;
•     profil lipidowy (stężenie cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, trójglicerydów);
•     stężenie ALT i AST;
•     stężenie kwasu moczowego;
•     stężenie TSH.

Wysoka glikemia u pacjentów otyłych stanowi wzrost ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2. Podczas nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej trzewnej obserwuje się postępujący stan zapalny oraz rozwija się insulinooporność i hiperinsulinemia, czego konsekwencją jest zachorowanie na cukrzycę. Rozpoznanie choroby odbywa się według kryteriów Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Podstawowym badaniem obok badania glukozy i insuliny na czczo jest test tolerancji glukozy.  

Jak leczyć otyłość i nadwagę?

Oty­ło­ści nie mo­że­my lek­ce­wa­żyć i spro­wa­dzać jej do „za­nie­dba­nia” sie­bie. Nie wy­star­czy wię­cej się ru­szać, aby so­bie z nią po­ra­dzić. Oty­łość jest zło­żo­ną cho­ro­bą, któ­ra wy­ma­ga kom­plek­so­we­go po­dej­ścia. Na szczę­ście są sku­tecz­ne spo­so­by jej le­cze­nia i są rów­nież le­ka­rze, któ­rzy spe­cja­li­zu­ją się w le­cze­niu oty­ło­ści.

1. Leczenie dietetyczne.

Opracowanie właściwego dla osoby otyłej zapotrzebowania energetycznego i wprowadzenie zbilansowanej diety to pierwszy krok w walce z otyłością. Kluczową rolę będzie tu odgrywać edukacja żywieniowa, która będzie miała na celu zmianę nawyków żywieniowych. 

2. Wprowadzenie aktywności fizycznej.

Umiarkowana, dostosowana do możliwości zdrowotnych, ruchowych i wydolnościowych pacjenta aktywność fizyczna jest niezbędna, w celu utraty masy ciała. 

3.Farmakologiczne leczenie otyłości może pomóc w szybszej utracie masy ciała. Leki powinny być stosowane jako dodatek do zmiany nawyków dotyczących diety i aktywności fizycznej.

4. Leczenie bariatryczne otyłości (zmniejszanie żołądka) stosuje się jedynie w przypadku skrajnej, chorobliwej otyłości III i II stopnia, kiedy inne metody zawodzą. O klasyfikacji do zabiegu decyduje lekarz, biorąc pod uwagę obecny stan pacjenta i ewentualne powikłania otyłości. Warto też wcześniej udać się do psychologa.

5. Odpowiednia regeneracja przewidująca 7-8-godzinny sen jest niezwykle istotna dla utrzymywania stabilnego poziomu hormonów odpowiedzialnych za łaknienie.

Zobacz też: Czy masz nerwicę? Objawy i leczenie zaburzeń nerwicowych

Kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi choroby będzie miała profilaktyka otyłości

Większość osób jest w stanie poradzić sobie ze zbędnymi kilogramami, stosując dietę i ćwicząc. Ogromne znaczenie ma uregulowanie posiłków. Ludzie otyli zjadają dwa lub trzy ogromne posiłki dziennie. Nasz organizm zaprogramowany jest tak, aby bronić się przed niedoborem pokarmu. Dlatego im rzadziej jemy, tym dłużej nasz organizm odkłada tłuszcz. Należy zjadać 5 małych posiłków dziennie. Między nimi nie może mieć miejsca żadne podjadanie. Najlepiej spożywać je zawsze w tym samym miejscu i postarać się skoncentrować na jedzeniu. Niewskazane jest jedzenie i jednoczesne oglądanie telewizji. Trzeba jeść wolno i spokojnie, dokładnie rozgryzać i przeżuwać pokarm, a także nie popijać go. Najlepiej raz nałożyć sobie porcję na talerz i nic już nie dokładać.

Warto zaopatrzyć lodówkę tylko w zdrową żywność. Należy jeść dużo owoców i warzyw. Bezpieczne odchudzanie polega na zmniejszeniu liczby kalorii do granic 500-1000 dziennie. Należy ograniczyć spożywanie słodyczy i słodkich owoców, a białe pieczywo zamienić na pełnoziarniste. W trakcie kuracji trzeba pić bardzo dużo wody. Dużą rolę odgrywa także aktywność fizyczna. Zwiększony wysiłek fizyczny to podstawa skutecznego odchudzania. Najlepiej rozpocząć ćwiczenia pod okiem trenera. Dobre okażą się treningi nie tylko na siłowni, ale także na basenie. Ważne jest codziennie spacerowanie na świeżym powietrzu. To pobudza krążenie i spala kalorie. Niekiedy jednak sama dieta i ćwiczenia nie wystarczą. Wówczas warto sięgnąć po bardziej radykalne środki.

[email protected],  fot.www.freepik.com