Odnowione dworce byłej Kolei Nadwiślańskiej perełką kolejowego Mazowsza

Zabytkowe dworce kolejowe na Mazowszu stanowią nie tylko ważne elementy dziedzictwa kulturowego, ale także wyzwanie i szansę dla samorządów lokalnych. Przykłady dworców w Pilawie i Życzynie ilustrują dobre podejście do zarządzania tymi obiektami. 

Tragedia 300 rodzin. Zamknęli ostatnią hutę szkła

Pilawa, położona na trasie linii kolejowej Warszawa-Wrocław, posiada zabytkowy dworzec kolejowy, wzniesiony jako część dawnej Kolei Nadwiślańskiej. Od 1877 roku dworzec stanowi istotną część krajobrazu miasteczka. Samorząd gminy Pilawa oraz PKP - odpowiedzialne za zarządzanie tym obiektem, stanęły przed trudnym przedsięwzięciem. Zabytkowy obiekt niszczał i wymagał szybkiego remontu. Z jednej strony konieczność zachowania historycznej wartości budynku oraz zapewnienie bezpieczeństwa pasażerom i pracownikom wymaga nakładów finansowych i staranności w konserwacji. Z drugiej strony, ograniczone środki budżetowe mogą utrudniać prowadzenie kompleksowych prac remontowych i modernizacyjnych.

Szczęśliwie dla miłośników mazowieckich kolei, inwestor – PKP pozyskały 11,5 miliona zł dofinansowania ze środków unijnych z Programu Operacji Infrastruktura i Środowisko i wyremontował budynek. Odnowę przeszła elewacja stacji, wykonano nową konstrukcje stropu, wymieniono poszycie dachowe. Wystrój poczekalni, gdzie położono boazerię, nawiązuje do XIX-wiecznej historii kolei w Pilawie. Zmiany doczekała także otaczająca dworzec mała architektura, wybudowana została wiata na rowery oraz parking, wytyczono nowe chodniki. 

Kiedy w Polsce rzeczywiście powstanie elektrownia atomowa?

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku dworca w Życzynie, stanowiącego część lokalnego dziedzictwa kulturowego. Zbudowany w roku 1883 niemal całkowicie z drewna budynek przeszedł drobne naprawy i konserwacje – jego kompleksową renowacje przeprowadzono w roku 2013.

W przypadku obu dworców, samorządy mają szansę na wykorzystanie tych zabytkowych obiektów jako czynnika rozwoju lokalnego i turystycznego. Odpowiednio zaplanowane inwestycje z pewnością przyczynią się do wzrostu atrakcyjności regionu. Ponadto dbałość o dziedzictwo kulturowe zwykle  przyciąga turystów zainteresowanych zarówno historią jak i architekturą.

Kiedy w roku 2001 weszła w życie ustawa o restrukturyzacji PKP, pojawiła się prawna możliwość przekazania samorządom mienia przez spółkę – w tym zbędnych dworców. Zgodnie z nią, kolej mogła zbywać odpłatnie na rzecz samorządów budynki dworców w drodze przetargu publicznego lub w trybie bezprzetargowym, a w określonych sytuacjach - również nieodpłatnie. Od czasu wejścia w życie ustawy, grupa PKP zbyła na rzecz samorządów ponad 300 dworców, które władze lokalne zaadoptowały do rozmaitych celów – od muzeów po ekspozycje, jak ta poświęcona kolei karkonoskiej umiejscowiona w Karpaczu. W Namysłowie samorząd przejął dworzec wraz z okolicznym terenem, który zrewitalizował i utworzył centrum komunikacyjne. 

Zniszczyć naród nie tylko materialnie – Erase the Nation. Musisz zobaczyć ten film

Jednakże, istnieją także pewne wyzwania związane z posiadaniem zabytkowych dworców kolejowych przez samorządy. Oprócz konieczności ciągłej konserwacji i remontów, mogą one napotykać trudności związane z pozyskiwaniem środków finansowych, zarządzaniem obiektem oraz zachowaniem zgodności z przepisami dotyczącymi obiektów zabytkowych. Ponadto, istnieje ryzyko, że zaniedbanie tych obiektów może prowadzić do ich stopniowej degradacji i utraty wartości historycznej.

Jednym z głównych wyzwań dla samorządów jest zapewnienie wystarczających środków finansowych na utrzymanie i remonty zabytkowych budynków. Ograniczone budżety mogą utrudniać realizację planów modernizacyjnych i konserwatorskich, co prowadzi do stopniowej degradacji obiektów. W takiej sytuacji istotne staje się poszukiwanie alternatywnych źródeł finansowania, takich jak dotacje z funduszy unijnych, współpraca z firmami prywatnymi czy crowdfunding.

Ponadto, samorządy muszą zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z zarządzaniem zabytkowymi obiektami. Konieczne jest opracowanie klarownych strategii zarządzania, uwzględniających ochronę dziedzictwa kulturowego, zapewnienie bezpieczeństwa pasażerom oraz dostosowanie obiektów do współczesnych potrzeb. W tym kontekście istotna jest współpraca z lokalnymi społecznościami, organizacjami pozarządowymi oraz ekspertami z zakresu konserwacji zabytków.

Trzeba podkreślić, że zabytkowe dworce kolejowe stanowią potencjalną szansę dla samorządów na rozwój lokalny i turystyczny. Odpowiednio zaplanowane inwestycje mogą przyciągać turystów, generując przychody dla lokalnej społeczności oraz tworząc nowe miejsca pracy – jak chociaż by umiejscowiona w murach starego rumskiego dworca Wielofunkcyjna Stacja Kultura, która mieści bibliotekę, miejsca do zabaw dla dzieci czy przestrzeń do spotkań z ludźmi sztuki. (Tomasz Dzbeński ISW, fot.: PKP S.A.) © Materiał chroniony prawem autorskim

Źródła:
https://www.portalsamorzadowy.pl/inwestycje/dwa-wyremontowane-zabytkowe-dworce-na-mazowszu-znow-obsluguja-podroznych,542661.html
https://www.whitemad.pl/jest-prawie-caly-z-drewna-zabytkowy-dworzec-w-zyczynie-jak-nowy/