Turcja: monopol Erdoğana na władzę utracony!

Największym przegranym tych wyborów okazała się, partia rządząca, reprezentowana przez R. Erdoğana – Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (tur. Adalet ve Kalkınma Partisi, AKP), która uzyskaa 35,5% głosów w skali kraju. Eksperci podkreślają wagę tych wyborów, gdyż po raz pierwszy od 1994 roku Partia AKP nie zdobyła większości głosów, na dodatek tracąc dwa najważniejsze miasta w kraju: Ankarę i Stambuł.

•    „Rządy jednego człowieka skończone!” Najwięksi wygrani oraz przegrani wyborów.
•    Walka o zwycięstwo w Ankarze i Stambule.
•    Techniczna strona tureckich wyborów. Starcia i Aresztowania.
•    Konsekwencje wyborów dla sceny politycznej w Turcji.

"Rządy jednego człowieka się skończyły! Naród zwyciężył! Naród wygrał!" wykrzyczał w swoim zwycięskim przemówieniu w powyborczy poniedziałek Ekrem İmamoğlu, burmistrz Stambułu i jedna z głównych sił stojących za sukcesem CHP. Zwycięska kemalistowska Republikańska Partia Ludowa odniosła ogromny sukces zdobywając 37,8% głosów, oraz jak głoszą niektórzy, rozpoczynając nową erę na tureckiej scenie politycznej. W porównaniu do zeszłorocznych wyborów parlamentarnych zanotowała ona poparcie wyższe aż o 13,5 punktów procentowych.

Ponadto po raz pierwszy od ponad 40 lat udało jej się zdobyć pierwsze miejsce i pokonać AKP. Po sromotnej porażce w wyborach prezydenckich i parlamentarnych CHP zdecydowało się na zmianę przywództwa oraz rozwiązanie koalicji opozycyjnej. Jak się okazało, była to całkiem dobra decyzja, ponieważ partia osiągnęła swój cel pod nowym kierownictwem Ozgüra Ozela.

Niedzielne wybory samorządowe w Turcji przyniosły wiele zaskoczeń, przede wszystkim ze względu na przegraną Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), która osiągnęła najgorszy wynik w historii pod względem całkowitego poparcia (35,5% głosów), jak i ilości zdobytych prowincji (24, czyli o 15 mniej niż 2019 roku).

Porażka AKP jest zaskoczeniem, o tyle, że w wyborach prezydenckich w 2023 roku partia Erdoğana całkowicie zawładnęła sceną polityczną uzyskując 44,3% poparcia wyborców. Powodem obecnego niezadowolenia obywateli, wyrażonego w wynikach głosowania, jest pogarszająca się sytuacja ekonomiczna kraju, wzrastająca inflacja, kryzys gospodarczy, oraz przede wszystkim, rosnąca w siłę wyborcza alternatywa, czyli opozycyjna partia CHP. Partii Sprawiedliwości i Rozwoju nie pomogło nawet zaangażowanie w kampanię wyborczą obecnego prezydenta Turcji Recepa Erdoğana.

Na słaby wynik AKP wpłynęło również rozproszenie się stałego elektoratu partii, wywołane przez pojawienie się konserwatywnej konkurencji w postaci Odnowionej Partii Dobrobytu (YRP), która uzyskała trzecią lokatę w skali całego kraju (6,2%). Natomiast wyraźnemu osłabieniu uległy siły nacjonalistyczne – Dobra Partia (İYİ) i Partia Ruchu Nacjonalistycznego (MHP) – oraz prokurdyjska Partia Równości i Demokracji Ludów (DEM).

Najbardziej zaciekła walka dotyczyła Ankary i Stambułu, to tam wynik wyborów był najważniejszych a skala i forma kampanii wyborczych kandydatów urosła niemal do rangi plebiscytu. W kampanię wyborczą zaangażował się nawet prezydent Erdoğan, który uczestniczył w mityngach w całym kraju wraz z ministrami. Dwoma głównymi kandydatami walczącymi o stołek mera Stambułu byli: cieszący się dużą popularnością Ekrem İmamoğlu (CHP) – 51,1% oraz Murat Kurum (AKP) - 39,6%.

Porażka AKP była tym większa, że dla R. Erdoğana Stambuł ma znaczenie historyczne i sentymentalne, ponieważ prezydent Turcji był burmistrzem miasta w latach 1994-1998. O funkcję burmistrza w stolicy walczyli Mansur Yavaş (CHP) – 58% głosów, oraz Turgut Altinak (AKP) – 35% głosów. CHP nie tylko wygrała główne miasta w wyborach, ale także zdobyła bastiony Erdoğana w regionie Anatolii, w tym Afyön, Kirşehir i Adiyaman.

Wybory odbyły się w niedzielę 31 marca. W dzień głosowania zakazana została sprzedaż napojów alkoholowych od 6 rano do północy zamknięto publiczne miejsca rozrywkowe, a na zamieszkanych terenach zakazano noszenia broni. Mimo to nie obyło się bez starć i aresztowań, Do starć między dwiema grupami osób doszło w miasteczku oddalonym o 30 km od głównego skupiska ludności kurdyjskiej, miasta Diyarbakir. Rannych zostało 12 osób, a aresztowanych 30.

Przegrana AKP nadaje nową dynamikę tureckiej polityce wewnętrznej. Niedzielne wybory udowodniły, że CHP to najsilniejsza partia opozycyjna w Turcji, będąca w stanie przechwycić elektorat innych ugrupowań po tej stronie sceny. Powtórne zwycięstwo İmamoğlu w Stambule pozycjonuje go jako lidera tureckiej opozycji oraz jej potencjalnego kandydata w wyborach prezydenckich w 2028 r. Z kolei drugie miejsce dla AKP stanowi przejaw postępującego „zużywania się” partii, której sukces od lat bazuje na silnym przywódcy w osobie prezydenta Erdoğana.

Mimo wszystko efekt głosowania można określić jako ograniczony, centralizacja państwa tureckiego wciąż jest silna, a perspektywa kolejnych wyborów dość odległa; wybory parlamentarne i prezydenckie zaplanowane są na 2028 rok, a do tego czasu sporo na scenie politycznej może się zmienić. (Pola Lewicka) Fot.

Materiały źródłowe:

• https://balkaninsight.com/2024/04/01/turkish-opposition-claims-local-elections-triumph-in-blow-to-erdogan/
• https://www.bbc.com/news/world-europe-68704375
• https://www.cnbc.com/2024/04/01/turkey-opposition-stuns-in-local-election-victory-over-erdogan-party.html
• https://www.institutmontaigne.org/en/expressions/turkeys-municipal-elections-political-game-changer
• https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-04-02/turcja-zwyciestwo-opozycji-w-wyborach-lokalnych
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Partia_Sprawiedliwo%C5%9Bci_i_Rozwoju_(Turcja)
• https://www.wikiwand.com/pl/Republika%C5%84ska_Partia_Ludowa_(Turcja)
• https://www.bankier.pl/wiadomosc/Tragiczne-wybory-w-Turcji-Starcia-aresztowania-i-decydujacy-moment-dla-opozycji-8720306.html