„Sztafeta Pokoleń- Nowy Sącz” zyskuje fanów w sieci

Wszystko zaczęło się od listu otwartego Leszka Zakrzewskiego w sprawie „zagospodarowania” pozbawionego, od 5 listopada, symboliki sowieckiej pomnika Armii Czerwonej przy Al. Wolności. Prezes nowosądeckiego oddziału PTH proponuje wybudować w tym miejscu Pomnik Polskiego Zbrojnego Czynu Niepodległościowego XX wieku „Sztafeta Pokoleń”.
Zakrzewski pokusił się nawet o wizualizację monumentu.
Poniżej list otwarty L. Zakrzewskiego, opublikowany również w grudniowym numerze miesięcznika „Sądeczanin” .

Czytaj też:
https://www.facebook.com/sztafetapokolen.ns?fref=ts

**
Szanowni Państwo!
Podejmując temat budowy nowego upamiętnienia polskich bohaterów w Nowym Sączu, chciałbym zaproponować rozszerzenie tematu z „Żołnierzy Wyklętych” na całość polskiego zbrojnego czynu niepodległościowego – jako swoistej „sztafety pokoleń” Polaków walczących o wolność i niepodległość Ojczyzny w XX w.
Mamy na Cmentarzu Komunalnym w Nowym Sączu upamiętnienia XIX-wiecznych zrywów w formie krzyża powstańczego poświęconego powstańcom listopadowym 1830 roku i styczniowym 1863 roku.
Mamy na Starym Cmentarzu przy Alejach Wolności pomnik poświęcony ofiarom terroru hitlerowskiego na Sądecczyźnie w latach 1939-1945 tzw. „Sądecką Pietę”.
Mamy dwa głazy dedykowane Sybirakom, głaz Polskiego Państwa Podziemnego i pomniki ofiar niemieckich rozstrzeliwań.
Nie mamy natomiast pomnika oddającego cześć naszym Bohaterom walki o Polskę w XX w.

***
Mieszkańcy naszego miasta, niezależnie od wydarzeń dziejących się na terytorium naszego kraju, mieli swój wkład w czyn niepodległościowy. W Nowym Sączu jeszcze przed I wojną światową powstały komórki konspiracyjnych organizacji młodzieży gimnazjalnej – w obu c.k. gimnazjach państwowych, przekształcane następnie w Związek Walki Czynnej, Związek Strzelecki, Drużyny Strzeleckie. Działało patriotycznie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. W roku 1911 powstały pierwsze drużyny skautowe. Z chwilą wybuchu I wojny światowej do Krakowa wyjechali licznie ochotnicy zasilający formowane tam Legiony Polskie.

Do Nowego Sącza wkroczyły walczące w okolicach Legiony Polskie pod dowództwem komendanta Józefa Piłsudskiego. Tu zostali przyjęci z wielkim entuzjazmem przez społeczność miasta, znaleźli odpoczynek i wsparcie, tutaj ranni legioniści przebywali na leczeniu, a po kryzysie przysięgowym ukrywali się przed aresztowaniem przez władze wojskowe. Ułani Beliny-Prażmowskiego stacjonowali w „Domu Robotniczym”. W Nowym Sączu 1. Pułk Legionów został przekształcony na 1. Brygadę Legionów Polskich i stąd wyruszył na swoją pierwszą, jako 1. Brygada, bitwę pod Łowczówkiem. Rozkaz o mianowaniu Józefa Piłsudskiego brygadierem dotarł podczas jego pobytu w Nowym Sączu. Miasto Nowy Sącz jako pierwsze w Polsce mianowało Józefa Piłsudskiego honorowym obywatelem miasta, w roku 1916, jeszcze w czasie zaborów.
Pod koniec wojny czynnie działała Polska Organizacja Wojskowa, walnie przyczyniając się do przejęcia miasta spod austriackiej okupacji już 31 X 1914 r. W 20 c.k. pułku piechoty działała konspiracyjna organizacja „Wolność”, w której sądeczanie także uczestniczyli.
W listopadzie 1918 roku ochotnicy z Nowego Sącza wyruszyli na odsiecz Lwowa, pojechał stąd pociąg pancerny, sądeczanie brali udział w wojnie polsko-ukraińskiej.

W grudniu 1918 roku na bazie 20 pp powstał 1. Pułk Strzelców Podhalańskich, który wsławił się podczas wojny polsko-bolszewickiej, jako jeden z pierwszych, wkraczając do zdobytego Kijowa. Na Cmentarzu Komunalnym chowani byli żołnierze wojny 1920 roku zmarli z ran w sądeckich lecznicach.

Tragiczny wrzesień 1939 roku i utrata niepodległości, odcisnęły swoje piętno na sądeczanach, jednak natychmiast samorzutnie powstały konspiracyjne organizacje jak Organizacja Orła Białego i komórki Służby Zwycięstwu Polski, późniejsze ZWZ-AK.
Na szlaki przerzutowe wyruszyli sądeccy kurierzy, z narażeniem życia przedzierający się przez dwie granice w służbie prawowitego polskiego rządu. W Beskidzie Sądeckim i okolicach Nowego Sącza powstały leśne oddziały 1 PSP-AK i BCh.
Po wkroczeniu Sowietów, w lasach pozostały grupy powstańcze, walczące z narzuconym przemocą komunistycznym ustrojem. Za przyczyną ich nieugiętej patriotycznej postawy, wyleciał w powietrze sowiecki pomnik chwały, postawiony jako symbol władzy ZSRS nad zajętym krajem…

Ostatnie potyczki miały miejsce pod Przehybą w 1955 roku!

***
Mieszkańców Nowego Sącza nie zabrakło na żadnych z frontów II wojny światowej – byli pod Narwikiem, we Francji, pod angielskim niebem, w pustyni i w Tobruku, na syberyjskiej katordze, a później w Persji, Syrii, Egipcie, Włoszech. Wyzwalali z Maczkiem Holandię… Byli sądeczanie, którym udało się wyjść ze Związku Sowieckiego z armią Berlinga, przeżyć i powrócić do rodzinnego miasta.
Winniśmy tym pokoleniom cześć i pamięć, za przebyte trudy, ofiarność, niejednokrotnie aż do ceny własnego życia i niezłomną walkę o wolność i niepodległość ojczyzny.

Wstydzimy się, że sowiecki pomnik, być może już jego pozostałości, urągający naszej dumie narodowej, straszy w mieście od 1946 roku do dzisiejszego dnia.

Stąd pomysł powstania upamiętnienia pod nazwą:

POMNIK POLSKIEGO ZBROJNEGO CZYNU NIEPODLEGŁOŚCIOWEGO XX w. „SZTAFETA POKOLEŃ”

• LEGIONY POLSKIE 1914–1918
• WOJNA POLSKO – bolszewicka 1919-1921
• OBROŃCOM OJCZYZNY 1939-1945
• PARTYZANTOM i KURIEROM AK
• ŻOŁNIERZOM NIEZŁOMNYM 1944-1956

Nie ukrywamy, że inspiracją do nazwy jest utwór rapera Tadka i chęć pokazania ciągłości pokoleniowej przy walce i budowaniu polskiej niepodległości.

Proponuję kompozycję figuralną, przemawiającą do świadomości widza, na wysokim postumencie i z tak wykonanym bezpośrednim otoczeniem pomnika, żeby możliwa była instalacja tablic granitowych z napisami. Mielibyśmy więc, wzorem tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, opis czynów i bitew – polskiego bohaterstwa – na drodze do wolności, zgodnie z zakresem tematyki pomnika, z uwzględnieniem tych wydarzeń, które szczególnie dotyczyły Sądecczyzny.

Może powyżej postaci postawić Piłsudskiego (np. tego, którego planowali wykorzystać inicjatorzy budowy pomnika Marszałka ze Wspólnoty Nowosądeckiej)? Wśród postaci – od lewej: „beliniak”, ochotnik wojny 1920 r., żołnierz Września ’39 (może z KOP-u – broniącego dzielnie Sądecczyzny?), kurier do Budapesztu (z plecakiem – może Stramka?) i partyzant powstania antykomunistycznego.
Wokół centralnego pomnika, promieniście – w formie postumentów obrazujących symboliczny wybuch (w jakim został wysadzony sowiecki pomnik na tym miejscu w 1946 r.) – ustawić tak zaprojektowane elementy kamienne, żeby na nich wprost można było zamocować wspomniane tablice opisujące kluczowe wydarzenia walki o niepodległość na poszczególnych etapach.
Pomnik miałby więc także oprócz zadania upamiętniającego, walor edukacyjny.”

Leszek Zakrzewski

PTH Nowy Sącz

(s)