Subtelne kołysanki na zakończenie Dni Kultury Żydowskiej

Publiczność II. Dni Kultury Żydowskiej obejrzała dwa filmy: „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973) Wojciecha Jerzego Hasa oraz „Dybuk” (1937) w reżyserii Michała Waszyńskiego. Muzycznym dopełnieniem tych dwóch filmowych dni był koncert „Berjozkele – kołysanki i pieśni wieczorne jidysz”.

Berjozkele to projekt muzyczny reinterpretujący w nowoczesny sposób, tradycyjne i przedwojenne piosenki w jidysz. Projekt tworzą: Ola Bilińska - śpiew, dzwonki orkiestrowe, looper; Kacper Szroeder - trąbka, flugelhorn, cymbały białoruskie, looper oraz Michał Moniuszko - kontrabas, mandolina. Album Berjozkele – kołysanki i pieśni wieczorne jidysz, powstały dzięki temu projektowi, jest zbiorem utworów nastrojem i tematyką związanych z nocą, ciszą, snem. Wiele z nich było popularnych w Polsce i na Kresach Wschodnich na początku XX wieku i w okresie międzywojennym, należało do repertuaru znanych artystów tamtych lat; inne z kolei to utwory u nas nieznane lub zapomniane. Bardzo ważną płaszczyzną tych kompozycji są teksty, czasem anonimowe, tradycyjne, często autorstwa poetów jidysz. Są świadectwem talentu przedwojennych twórców i bogactwa kultury jidysz. Wokalistka, pod okiem jidyszystki Anny Rozenfeld, dołożyła starań by jak najpełniej odtworzyć to bogactwo, z ogromną dbałością o brzmienie języka. Album ukazał się 14 grudnia 2014 roku nakładem Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie i został wybrany przez polskich dziennikarzy zajmujących się muzyką tradycyjną „folkową płytą roku 2014”.

II Dni Kultury Żydowskiej zbiegły się w tym roku z rocznicą egzekucji prawie 400 Żydów w sądeckim getcie. Najtragiczniejszy dzień w historii Nowego Sącza, 29 kwietnia 1942 roku, to efekt antysemickiej polityki Heinricha Hamanna, szefa sądeckiego gestapo.

„Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek,
W Hrubieszowie, Karczewie, Brodach, Falenicy
Próżno byś szukał w oknach zapalonych świeczek,
I śpiewu nasłuchiwał z drewnianej bóżnicy.
Znikły resztki ostatnie, żydowskie łachmany,
Krew piaskiem przysypano, ślady uprzątnięto
I wapnem sinym czysto wybielono ściany
Jak po zarazie jakiejś lub na wielkie święto (...)
Nie ma już tych miasteczek, przeminęły cieniem,
I cień ten kłaść się będzie między nasze słowa,
Nim się zbliżą bratersko i złączą od nowa
Dwa narody karmione stuleci cierpieniem”.

Nostalgiczny wiersz „Elegia miasteczek żydowskich” Antoniego Słonimskiego przypomniała Małgorzata Broda, dyrektor Instytutu Europa Karpat.

(JB)
Fot. JB