Odra - сhoroba wyjątkowo zakaźna, z groźnymi powikłaniami

Odra jest chorobą zakaźną o podłożu wirusowym, wywoływaną przez wirusa odry. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową, zatem zarazić można się bez bezpośredniego kontaktu z chorym. Co więcej osoba, u której doszło do zakażenia wirusem odry, jest źródłem zakażenia dla innych osób jeszcze przed wystąpieniem widocznych objawów, czyli charakterystycznej wysypki. Szacuje się, że jeden chory może zarazić 9 z 10 osób niezaszczepionych ze swojego otoczenia. 

Wirus kolonizuje śluzówkę jamy nosowo-gardłowej oraz spojówki. Tam namnaża się, skąd może się przedostać do różnych narządów. Pierwsze objawy odry pojawiają się po około 9-11 dniach od kontaktu z wirusem. Chory jest zaraźliwy do 4. dnia utrzymywania się wysypki. Okres wylęgania choroby (czyli od momentu kontaktu z wirusem, ale jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów) trwa ok. 8-12 dni. 

Na odrę przeważnie zapadają dzieci, jednak zachorować mogą także dorośli, który wcześniej nie przechodzili odry i nie zostali zaszczepieni przeciwko tej chorobie. Ryzyko zachorowania u osób nieuodpornionych wynosi 90-95%.  Jej przebieg jest wtedy wyjątkowo ciężki oraz niebezpieczny. Jedna osoba na 1 tys. chorych umiera na odrę lub spowodowane przez nią powikłania.

Najwięcej osób choruje zimą i wczesną wiosną, a zagrożone są szczególnie niemowlęta i nieszczepione dzieci do 15. roku życia. Przebycie odry w dzieciństwie uodpornia na wirusa na całe życie.

Jakie są objawy odry?

W okresie wylęgania się choroby w zasadzie nie ma żadnych objawów. Osoba zakażona może jedynie odczuwać lekkie osłabienie. Później następuje okres nieżytowy, charakteryzujący się podwyższoną temperaturą ciała, obrzękiem powiek i światłowstrętem, katarem, bólem gardła oraz suchym i męczącym kaszlem. Łatwo te symptomy uznać za początek przeziębienia. Pojawienie się białych plamek otoczonych czerwoną obwódką (plamki Koplika) zwiastuje już okres wysypkowy. Wtedy to poszczególne części ciała zostają pokryte czerwonymi plamkami. Wysypka początkowo pojawia się za uszami i na twarzy, później obejmuje szyję, a następnie cały tułów i kończyny. Wraz z rozwojem choroby wysypka jest coraz większa, plamy stają się wypukłe i mogą się ze sobą zlewać.

Jednocześnie gorączka sięga nawet 40 stopni Celsjusza, a chory czuje dużą apatię i senność. W okresie zdrowienia wysypka blednie, temperatura wraca do normy, a także ustępuje kaszel.
Odra u dorosłych ma podobny przebieg, ale osoby z mocno obniżoną odpornością albo borykające się z chorobami układu krążenia mogą ją przechodzić wyjątkowo ciężko. Czasami u nich dochodzi do wysypki krwotocznej i drgawek. W przypadku kobiet w ciąży należy zaś liczyć się ze zwiększonym ryzykiem poronienia, przedwczesnego porodu bądź niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Diagnostyka odry - kiedy zgłosić się do lekarza?

Diagnostyka odry powinna być rozpoczęta od razu po zaobserwowaniu pierwszych symptomów nieżytowych - zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Niestety, wielu pacjentów „przeczekuje” ten okres i udaje się do lekarza dopiero wtedy, gdy zaobserwuje na swojej twarzy i ciele wysypkę. Od razu po rozpoznaniu symptomów do lekarza powinny zgłosić się zwłaszcza te osoby, które wiedzą, że nie przyjęły szczepionki na odrę ani nie przechorowały jej w przeszłości (daje to bowiem odporność na całe życie).

W diagnostyce odry uwzględnia się oczywiście badanie przedmiotowe oraz wywiad - chorobę można stwierdzić na podstawie charakterystycznych objawów, przy czym należy różnicować ją od innych zakażeń wirusowych, takich jak różyczka czy zakażenie entero- lub adenowirusami. W tym celu lekarz może zlecić badanie serologiczne (tak zwana ELISA), które wykaże obecność wirusa odry w organizmie. Oprócz tego po przejściu choroby można zrobić także test na poziom przeciwciał (IgG) przeciwko odrze.

Jak wygląda leczenie?

Samo leczenie ma charakter objawowy, niezależnie od tego czy przebiega w warunkach szpitalnych czy domowych. Przede wszystkim są to leki przeciwgorączkowe i przeciwkaszlowe. Równie istotne jest też zadbanie o dobre samopoczucie pacjenta. Należy zasłonić okna ze względu na mocny światłowstręt oraz zapewnić mu spokój. Podrażnione oczy można zakraplać preparatami nawilżającymi lub przemywać tzw. solą fizjologiczną. Pokój powinien być regularnie wietrzony. W procesie rekonwalescencji ważne jest także odpowiednie odżywianie i nawadnianie. W przypadku występujących nadkażeń bakteryjnych należy włączyć terapię antybiotykową.

Zobacz też: Zapalenie trzustki: objawy których nie powinno się ignorować

Szczepienie przeciwko odrze - skuteczna profilaktyka

Jedyną skuteczną metodą ochrony przeciwko odrze są szczepienia. Dzięki wysokiej wyszczepialności liczba zachorowań na odrę znacząco spadła, dzięki czemu uważana jest za chorobą rzadką. 

W Polsce szczepionka przeciwko odrze podawana jest w formie skojarzonej (MMR) i zawiera żywe, osłabione wirusy: odry, świnki i różyczki. Zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych (PSO) podaje się ją w dwóch dawkach w schemacie:

• pierwsza dawka między 13. a 14. miesiącem życia,
• dawka przypominająca w wieku 6. lat.

Po podaniu tych dwóch dawek co najmniej 98% dzieci jest chronionych przed zakażeniem wirusem odry. Szczepienie przeciwko odrze w Polsce jest obowiązkowe. Nie obserwuje się istotnych niepożądanych odczynów poszczepiennych. Te, które występują przeważnie są łagodne i objawiają się w postaci przemijających zaczerwienień i obrzęków w miejscu wkłucia, stanu podgorączkowego lub lekkiej wysypki. Bardzo rzadko występują wybroczyny na skórze, drgawki (będące następstwem gorączki), łagodne zapalenia mózgu (ustępujące samoistnie i bez trwałych następstw zdrowotnych).

[email protected],  fot.www.freepik.com