Zapalenie błony śluzowej żołądka - przyczyny, objawy i leczenie

Żołądek jest jednym z narządów przewodu pokarmowego. Jego funkcja to trawienie spożywanego przez nas pokarmu poprzez wydzielanie kwasu solnego i enzymów. Od wewnątrz wyściela go błona śluzowa, w której znajdują się liczne gruczoły wydzielające składniki soku żołądkowego oraz śluz. Właśnie on chroni żołądek przed autodestrukcją i szkodliwym działaniem innych drażniących substancji i patogenów. Niestety, czasami ta bariera ochronna jest osłabiana i niszczona przez różnego rodzaju czynniki infekcyjne, toksyczne lub immunologiczne. Dochodzi wtedy do uszkodzenia błony śluzowej, pojawia się też ryzyko zachorowania na nieżyt żołądka.

Zapalenie żołądka charakteryzuje się ubytkami w błonie śluzowej, co powoduje drażnienie dalszych warstw ściany żołądka, mięśniówki przez substancje dostające się z pokarmem lub przez kwas solny. Duże stężenie kwasu solnego działa uszkadzająco na tkanki. Podrażniony żołądek powoduje ból, uczucie pieczenia i palenia.

Zapalenie żołądka możemy podzielić na ostre i przewlekłe. Ostre zapalenie żołądka najczęściej powodowane jest przez:

• leki przeciwbólowe (niesteroidowe leki przeciwzapalne),
• alkohol (podrażnia śluzówkę żołądka, nasila objawy refluksu),
• żółć – powodowane zarzucaniem żółci, w terminologi medycznej znane jako żółciowe zapalenie żołądka,
• toksyny pochodzące z zewnątrz organizmu,
• silny stres,
• chemioterapię,
• zakażenie Helicobacter pylori.

Przewlekłe zapalenie żołądka (gastritis chronica) spowodowane jest procesami autoimmunologicznymi, czyli związanymi z układem odpornościowym, przewlekłym zakażeniem H. pylori, ciągłym drażnieniem błony śluzowej żołądka lekami przeciwbólowymi bądź kwasami żółciowymi.

Objawy zapalenia żołądka

Objawy zapalenia błony śluzowej żołądka w ostrej postaci występują zazwyczaj nagle. Chory skarży się wówczas na uczucie pełności w nadbrzuszu i utratę łaknienia, pojawiają się też wymioty. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, szczególnie wywołane przez bakterie Helicobacter pylori, często przebiega bezobjawowo. Niekiedy jego symptomami są: uczucie pełności w nadbrzuszu, ból nadbrzusza przed lub po jedzeniu, wzdęcia, nudności, odbijanie o treści kwaśnej czy utrata łaknienia.

W przypadku towarzyszących chorobie przewlekłych owrzodzeń czy nowotworów dołączają się inne objawy, czyli: postępujący spadek masy ciała, anemizacja, stany gorączkowe. W autoimmunologicznym zapaleniu żołądka obserwuje się niedokrwistość megaloblastyczną.

Jak diagnozuje się zapalenie błony śluzowej żołądka?

Gdy podejrzewane jest u pacjenta zapalenie żołądka, zalecana jest odpowiednia diagnostyka w tym kierunku. Najczęściej pacjentom wykonuje się badanie, jakim jest gastroskopia. W przypadku gastroskopii lekarz może ocenić stan śluzówki żołądka, gdyż przez jamę ustną wprowadzany jest do przewodu pokarmowego endoskop. W ten sposób sprawdzić można nie tylko stan żołądka, ale również przełyku i dwunastnicy, co może być pomocne przy ostatecznej diagnozie.

Bardzo ważne, że przy gastroskopii możliwe jest również pobranie wycinka błony śluzowej żołądka. Może być to konieczne, by wykonać badanie histopatologiczne lub test ureazowy na obecność H. pylori. Lekarz zalecić może również RTG górnego odcinka przewodu pokarmowego, a także badania krwi. 

Zapalenie błony śluzowej żołądka – leczenie

Leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka jest indywidualnie dobierane przez lekarza i zależy od występujących dolegliwości. Większość przypadków zapalenia błony śluzowej żołądka jest łagodna i nie wymaga specjalistycznych badań. Wystąpienie cięższych objawów (np. krwistych wymiotów lub stolców) i długotrwale utrzymujących się objawów dyspeptycznych jest wskazaniem do wykonania gastroskopii. Szczególnie należy się obawiać przewlekłego aktywnego zapalenia błony śluzowej żołądka, które jest rozpoznaniem ciężkiego i długo utrzymującego się procesu chorobowego. Lekarz przy pomocy endoskopu jest w stanie określić stopień procesu zapalnego i pobrać wycinki do badania histopatologicznego. Następnie kwalifikuje zapalenie błony śluzowej żołądka wg ICD10 (systemu międzynarodowych oznaczeń chorób).

Jeżeli za przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka odpowiada Helicobacter pylori, to stosuje się antybiotykoterapię mającą na celu usunięcie drobnoustroju (eradykację). Dodatkowo pacjenci przyjmują środki zmniejszające kwasotę soku żołądkowego (IPP – inhibitory pompy protonowej). Najlepszym wyznacznikiem skuteczności terapii jest ustąpienie objawów i test na obecność antygenów Helicobacter pylori w kale.

Istnieje wiele leków bez recepty na zanikowe zapalenie żołądka – są to np. preparaty zawierające kwas alginowy (działający ochronnie na śluzówkę) i środki zwiększające pH soku żołądkowego (zawierające komponentę zasadową). Chorzy na autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka powinni przyjmować witaminę B12, która przeciwdziała niedokrwistości. Pacjenci, którzy z racji innych dolegliwości nie są w stanie odstawić leków osłabiających śluzówkę żołądka (np. NLPZ w chorobach stawów), powinni przyjmować inhibitory pompy protonowej.

Szeroko stosowane jest leczenie naturalne zapalenia błony śluzowej żołądka. Najbardziej istotne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, czyli regularnej aktywności fizycznej, unikanie palenia papierosów i bezwzględny zakaz picia alkoholu. Dodatkowo wysoce wskazane jest unikanie stresu.

Zobacz też: Zaćma - groźna choroba oczu. Jak wygląda leczenie?

Już w czasach starożytnych stosowano leczenie ziołami zapalenia błony śluzowej żołądka. W tym przypadku zastosowanie znajdują wszelkie substancje działające przeciwzapalnie i odkażająco, np. napar z rumianku lub krople z mięty, które ułatwiają trawienie.

Zapalenie błony śluzowej żołądka i dieta

Dieta przy zapaleniu błony śluzowej żołądka ma bardzo duże znaczenie dla zminimalizowana dolegliwości i poprawy komfortu życia chorego. Powinna być lekkostrawna, należy też unikać produktów pobudzających wydzielanie soków żołądkowych, dlatego z jadłospisu warto wyeliminować potrawy tłuste czy smażone, zastępując je daniami duszonymi lub gotowanymi.

Warto spożywać od 4 do 6 niewielkich posiłków, pamiętając, by przerwy między nimi nie były dłuższe niż 3 godziny. Bardzo ważne jest ograniczenie, a najlepiej całkowite zrezygnowanie z alkoholu, mocnej kawy czy herbaty, napojów gazowanych, ale również ostrych i pikantnych przypraw oraz produktów z dużą zawartością błonnika, czyli np. pieczywa pełnoziarnistego.

W diecie osób zmagających się z zapaleniem błony śluzowej żołądka nie powinno zabraknąć produktów bogatych w tryptofan, czyli aminokwas przekształcający się w serotoninę zwiększającą stężenie melatoniny – w czasie choroby rośnie na nią zapotrzebowanie organizmu. Dużo tryptofanu dostarczają m.in. banany, przetwory mleczne, daktyle czy orzeszki ziemne. Regularne spożywanie produktów zawierających bakterie probiotyczne pozwala z kolei zmniejszyć ryzyko zakażenia bakterią Helicobacter pylori – jedną z głównych przyczyn zachorowań na zapalenie błony śluzowej żołądka.

[email protected],  fot. Freepik