Najbardziej znane postaci Sądecczyzny. Te nazwiska musi znać każdy mieszkaniec

Inspiracją i źródłem do stworzenia listy najbardziej znanych postaci naszego regionu był „Elementarz Historyczny Sądeczanina”, autorstwa Jakuba Bulzaka, dr Łukasza Połomskiego, Sławomira Wróblewskiego i dr Sylwestra Rękasa.

Święty Świerad - pierwszy znany święty polskiego pochodzenia i pierwszy znany z imienia mieszkaniec ziemi sądeckiej. Miał żyć – według przekazów Jana Długosza – w pustelni nad Dunajcem (Tropie) od około 998 roku. Niedługo później, w okolice Tęgoborzy miał zawędrować święty Just, pustelnik. W 1083 roku św. Świerad i Benedykt, jego towarzysz, zostali kanonizowani.

Święta Kinga - księżna Kinga, córka króla Węgier Beli IV i Marii Laskariny, cesarzówny bizantyjskiej, przyszła na świat 5 marca 1234 r. W wieku 5 lat została zaręczona, a siedem lat później zaślubiona z polskim księciem Bolesławem (później zwanym Wstydliwym). Bolesław przystał na ślub dziewictwa, jaki złożyła Kinga, i ich małżeństwo pozostało bezdzietne.

Księżna otrzymała od swojego ojca spory posag, który przekazała mężowi na odbudowę kraju po niszczycielskim najeździe tatarskim w 1241 r. W zamian Bolesław nadał żonie dużą część swojego księstwa, tj. właśnie ziemię sądecką. Jako władczyni Sądecczyzny przeprowadziła ona sporo istotnych zmian ustrojowych i gospodarczych. Założyła nowe miejscowości, w tym przede wszystkim miasto Sącz (dziś Stary Sącz), w którym sama zamieszkała.

Księżna Kinga zasłynęła ze swej dobroci, skromności i hojności dla poddanych. Zmarła w 1292 r. w opinii świętości i zaraz po śmierci otoczona została silnym lokalnym kultem. Beatyfikowana w 1690 roku, a kanonizowana przez Jana Pawła II 16 czerwca 1999 roku w Starym Sączu.

Królowa Jadwiga – córka księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego i księżnej Jolenty Heleny, wdowa po Władysławie Łokietku. Jadwiga aktywnie wspierała męża, a w 1320 r., gdy otrzymał on koronę królewską, sama została królową. Po śmierci Łokietka w 1333 r. wdowa początkowo nie zamierzała odsuwać się od rządów, ostatecznie jednak doszła do porozumienia z synem Kazimierzem, opuściła Kraków i udała się do Starego Sącza. Tutaj objęła we władanie ziemię sądecką. Podobnie jak kiedyś Kinga, Jadwiga nie wstąpiła od razu do klasztoru, ale przez pewien czas sprawowała w swoim władztwie aktywne rządy. W 1337 r. zdecydowała się przyjąć w Sączu habit klaryski, tu też dwa lata później (10 grudnia 1339 r.) zmarła. Jak wszystkie siostry w zakonie, pochowana została w swoim klasztorze – w Starym Sączu.

Frowinus – pochodzący z Sącza (ur. Około 1293 roku) duchowny, wybitny uczony i proboszcz sądecki. Pełnił wiele zaszczytnych funkcji, m.in. kanonika spiskiego i katedry na Wawelu. Napisał poradnik średniowiecznego savoir vivre’u, wierszem rymowanym w języku łacińskim. Jego popularność w środkowej Europie utrzymywała się przez kilka stuleci – studiowano go w szkołach i kopiowano do początku XVI w.

Andrzej Trzecieski - zwolennik i propagator idei protestanckich. Pozostawił syna – również Andrzeja – znanego później poetę i działacza reformacyjnego. Andrzej Trzecieski młodszy już po śmierci trafił jako autor na pierwszy polski kościelny indeks ksiąg zakazanych.

Michał Sędziwój (lub Sędzimir) – pochodzący z Łukowicy (ze szlacheckiej rodziny herbu Ostoja) dyplomata, filozof, lekarz i alchemik europejskiej sławy.

Jan Długosz – polski kronikarz, duchowny. Na kartach jego dzieł Sądecczyzna zadebiutowała jako obiekt zainteresowania historiografii. Pierwszy kronikarz ziemi sądeckiej. Żył w latach 1415 – 1480.

Święty Jan Stanisław Papczyński – (1631 – 1701r.) urodzony w Podegrodziu założyciel pierwszego polskiego zakonu – Zgromadzenia Księży Marianów. Włączony w poczet świętych w 2016 roku.

Emil Czyrniański – (1824 – 1888) profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z ojców polskiej chemii. Współtworzył Akademię Umiejętności w Krakowie, zaś w latach 1874-1875 pełnił funkcję rektora UJ. Urodził się we Florynce.

Carl Menger - ekonomista światowego formatu rodem z Nowego Sącza. Twórca austriackiej szkoły ekonomii, teorii wartości i ceny.

Emilia Podolska – uważana za mistyczkę w Kościele Katolickim. Urodziła się w 1845 roku w Ptaszkowej. Związana z zakonem norbertanek, młodość spędziła pod opieką klarysek.

Wojciech Migacz – fotograf, konstruktor, stolarz, snycerz, ale przede wszystkim dokumentalista życia sądeckiej wsi i autor unikatowych zdjęć Lachów Sądeckich. Pochodził z Gostwicy koło Podegrodzia. Zmarł w 1944 roku.

Chaim Halberstam –  (1793 – 1876) cadyk, protoplasta dynastii cadyków nowosądeckich i bobowskich. Za życia uchodził za cudotwórcę, wielkiego mędrca, szczególnie dla chasydów (pobożnych Żydów). Spoczywa na cmentarzu żydowskim przy ul. Rybackiej, a do jego grobu do dziś pielgrzymują chasydzi z całego świata.

Józef Giza - późniejszy generał Wojska Polskiego. W czasie I wojny światowej współtworzył organizację „Wolność”. W okresie międzywojennym został żołnierzem Korpusu Ochrony Pogranicza, walczył w kampanii wrześniowej, a potem działał we Francji i Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1965 r. w Londynie.

Siostra Julia Rodzińska – urodzona jako Stanisława Rodzińska w 1899 roku w Nawojowej. Członkini Zgromadzenia Sióstr św. Dominika. Kierowniczka Zakładu Sierot i przełożona domu zakonnego w Wilnie. Podczas wojny została aresztowana za swoją działalność i trafiła do obozu koncentracyjnego Stutthof koło Gdańska. Tam zmarła tuż przed wyzwoleniem na tyfus plamisty. W 1999 r. została beatyfikowana jako męczennica za wiarę.

Władysław Barbacki – burmistrz Nowego Sącza, urząd objął w 1900 roku. Uważany za jednego z najwybitniejszych włodarzy miasta. W czasie sprawowania przez niego urzędu burmistrza w Nowym Sączu powstały wodociągi, kanalizacja, elektryczność.

Jego bratanek Bolesław Barbacki (syn Leona Barbackiego) był malarzem i twórcą Towarzystwa Dramatycznego w Nowym Sączu. Bolesław Barbacki znany jest ze swoich portretów i działalności w towarzystwie „Sokół”. Rozstrzelany w 1941 roku w Biegonicach, ponieważ według relacji miał odmówić namalowania portretu szefa nowosądeckiego gestapo Heinricha Hamanna.

Hrabia Adam Stadnicki – majątek w Nawojowej przejął w 1905 roku. Dbał o prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej, zakładał liczne rezerwaty leśne na swoich terenach.

Ksiądz profesor Bolesław Kumor – (1925 – 2002) kapłan i badacz dziejów Kościoła. Jeden z najwybitniejszych historyków Kościoła naszych czasów. Pochodził z Szymanowic (Niskowa).

Roman Sichrawa – burmistrz miasta od 1934 roku, a od 1 września 1939 roku prezydent Nowego Sącza. Na początku okupacji 10 razy wpisał swoje imię i nazwisko na listę zakładników, gdy komisarz niemiecki zażądał podania wykazu 10 najważniejszych obywateli miasta.

Józef Tischner - (1931 – 1999) ksiądz, filozof, profesor PAT w Krakowie, pisarz i publicysta. Urodził się w Starym Sączu.

Jan Kiepura - (1902 – 1966) wybitny tenor, śpiewak operowy, aktor. Związany z uzdrowiskiem Krynica-Zdrój.

Siostra Celestyna Faron – błogosławiona Kościoła Katolickiego, beatyfikowana w 1999 roku. Pochodziła z Zabrzeży. Zakonnica Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej. Zmarła w 1944 roku w obozie Auschwitz-Birkenau.

Sądeccy kurierzy (w latach II wojny światowej) m.in.:  Konstanty Gucwa „Góral”, Jan Freisler „Sądecki”, Roman Stramka „Romek” (sportowiec, wicemistrz Polski w biegu na 53 km), Franciszek Krzyżak „Karol”.

Julian Zubek „Tatar” – major 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej.

Stanisław Pióro „Emir” – założyciel oddziału „Żandarmeria” Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej oraz ksiądz Władysław Gurgacz „Sem” – kapelan tegoż oddziału, jezuita.

Danuta Szaflarska – urodzona w 1915 roku w Kosarzyskach, polska aktorka, odtwórczyni ponad 100 ról filmowych i 80 teatralnych. Pierwsze z nich grała na scenie Towarzystwa Dramatycznego w Nowym Sączu pod okiem Bolesława Barbackiego. Podczas Powstania Warszawskiego działała jako łączniczka. Była najdłużej aktywną zawodowo polską aktorką.

Artykuł powstał przy realizacji projektu „Local Media for V4 Cooperation & Integration”
Opracowanie: Partner polski
Nazwa medium: Sądeczanin

www.sadeczanin.info
Wydawca: Fundacja Sądecka

The project is co-financed by the Governments of Czechia, Hungary, Poland and Slovakia through Visegrad Grants from International Visegrad Fund. The mission of the fund is to advance  ideas for sustainable regional cooperation in Central Europe.