Górale Łąccy, 80 lat zbójnickiego, kolęd i nagród

Już w latach 30. zeszłego wieku istniała grupa ludowych grajków propagująca Ziemię Łącką poprzez muzykę. To z niej wywodzi się Zespół Regionalny Pieśni i Tańca Górale Łąccy, ma już więc prawie 80 lat! Skojarzył wiele par małżeńskich, których wnukowie i dzieci przychodzą dzisiaj na próby. Kochają żywiołowe tańce, piękny śpiew i śliczne stroje „górali białych”.

Trwały spory o to, kto i kiedy założył zespół. Na podstawie istniejących, spisanych historii zespołu można stwierdzić, że w latach 1931/32 grupa grajków, działających pod opieką Michała Piksy, propagowała region poprzez muzykę. Na repertuar tej grupy folklorystycznej składały się gawędy o regionie podhalańskim, przyśpiewki z okolic Łącka, gadki oparte na motywach tetmajerowskich i podhalańskich oraz gra na instrumentach takich, jak: skrzypce, harmonia oraz… listek bluszczowy. To oryginalny instrument, a bardzo popularny w tych stronach.
Na jesieni 1933 r. zespół - jako grupę ludzi z programem artystycznym składającym się z pieśni, muzyki i tańców ludowych naszego regionu - założyła w końcu Maria Chwalibóg, jego dusza i oparcie, nauczycielka Szkoły Podstawowej w Zarzeczu, a następnie w Łącku. Ona stworzyła pierwszy program zespołu, któremu towarzyszyła kapela ludowa Pyrdołów.

Na początku działalności zespół nie miał środków finansowych, własnych strojów regionalnych ani lokalu, w którym mógłby odbywać próby. Dziewczęta w większości miały już własne, prywatne stroje, natomiast chłopcy niektóre elementy ubioru (koszule, kierpce) kupowali za swoje pieniądze, a inne (pasy, gurmany) pożyczali od miejscowej ludności. Wypożyczone stroje były szanowane bardziej niż własne, bo ich zniszczenie groziło tym, że nie zostaną im pożyczone na następny występ. Próby odbywały się przeważnie wieczorami, w szkole podstawowej, za zgodą jej kierownika Stanisława Gronusia. Jego sympatia dla zespołu wyrażała się między innymi tym, iż użyczał zespołowi lampy naftowej wypełnionej naftą na tyle, aby próba mogła się odbyć. W ćwiczeniu Marii Chwalibóg pomagał także Mieczysław Szurmiak, kierownik szkoły w Zagorzynie (zginął w czasie wojny w obozie koncentracyjnym). Dzięki Józefowi i Tomaszowi Pyrdołom, przy współpracy Juliana Zubka, został odtworzony taniec „Zbójnicki”, który figurami i sposobem wykonywania różnił się od „zbójnickiego” wysokogórskiego.

Dzięki inicjatywie Marii Chwalibóg i członków zespołu (Zofii Faron, Stanisława Baziaka, Stanisława Ćwikowskiego) zebrano od najstarszych mieszkańców okolic Łącka obrzędy weselne (pytacka, oracje drużbów i starostów, błogosławieństwo, ocepiny). Materiały te uporządkowała i przygotowała dla potrzeb zespołu Maria Chwalibóg. Przygotowano „Wesele łąckie”, które po raz pierwszy jako obrzęd odtworzono na Święcie Gór w Nowym Sączu w 1938 r. Było to widowisko regionalne z udziałem Górali Łąckich i Lachów z Podegrodzia.
W latach 1939-43 zespół zawiesił swoją działalność. Jego członkowie przebywali w obozach koncentracyjnych, w niewoli niemieckiej, w partyzantce. Maria Chwalibóg po ciężkich doświadczeniach życiowych wyjechała na stałe do Anglii. Materiały dotyczące programu zespołu zaginęły w czasie wojny.
W 1946 r. z inicjatywy byłych członków - Zofii Faron, Marii Dybiec, Józefa Marka i Stanisława Baziaka - zespół został zrekonstruowany. Starano się odtworzyć program, zwłaszcza owo „Wesele łąckie”. Dużej pomocy udzieliła temu powojennemu zespołowi Stanisława Wadowska, pochodząca z tych terenów nauczycielka. Zmienił się skład zespołu i kapeli. Zaczął w niej grać Franciszek Kurzeja z Kiczni (prymista). Znów rozpoczęto działalność bez środków finansowych, strojów i miejsca do ćwiczeń. Próby odbywały się w szkole, w domu ludowym, w remizie OSP, na trawniku, a nawet na boiskach (w stodole) u członków zespołu. Dużo później miejscem ćwiczeń był barak, a następnie sala GOK-u lub scena w amfiteatrze na Jeżowej.

Przez szeregi zespołu przewinęło się w latach 1933-83 aż 450 członków, później jeszcze około 150 osób. W 2000 roku nagrali płytę zatytułowaną „Leci od Łącka piosnecka...”, a w 2002 – płytę „Kolędy i pastorałki – Na Modyńskij hali”. Podczas Jubileuszu 70-lecia działalności Zespołu Regionalnego Górale Łąccy, obchodzonego w 2003 roku, starosta nowosądecki wyróżnił grupę „Złotym Jabłkiem Sądeckim” za szczególne osiągnięcia w upowszechnianiu twórczości regionalnej. W 2013 roku Górale Łąccy obchodzić będą już 80-lecie!
Zespół uświetniał zawsze Święto Kwitnących Jabłoni w Łącku oraz wiele innych uroczystości regionalnych i wojewódzkich. Skojarzył wiele par małżeńskich, których wnukowie i dzieci przychodzą dzisiaj na próby. Zespół Regionalny to nie tylko kultywowanie tradycji regionu, ale także sposób na czynne spędzenie wolnego czasu, na rozwój życia towarzyskiego, którego temperament zawiera się w żywiołowych tańcach, pięknym śpiewie i ślicznym stroju „górali białych”.

Grali na wielu imprezach także w kraju, nawet na Pomorzu, jak i za granicą: 1994 – Słowacja – Stara Lubovna, Włochy – Menconico, Słowacja – Stara Lubowna; 1995 – Austria – gmina Puch – Święto Owocobrania; 2002 – Festiwal Folklorystyczny w Faarup w Danii; 2004 – wyjazd do Rosji na Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny pn. „Wzdłuż rzeki Wołgi” (Saratov); 2005 – Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny oraz Tydzień Kultury Polskiej w Szwecji; 2006 – wyjazdy na Słowację na Dni Gminy Petrovany oraz na I Dni Folkloru do Estonii – gmina Marjamaa; 2007 – Słowacja (Petrovany, Nova Lubovna), Austria (Puch) i Francja (Courlles-les-Lens); 2008 – znów Słowacja (Petrovany).

Do ważniejszych osiągnięć powojennego składu można zaliczyć I nagrodę zdobytą już w 1967 r. podczas Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. W 1970 r. Górale Łąccy podczas eliminacji zespołów regionalnych w Żywcu zakwalifikowali się na I miejscu do Międzynarodowego Festiwalu Ziem Górskich w Zakopanem, gdzie zdobyli wyróżnienie za wierne opracowanie tańców i obrzęd weselny.
W tym samym roku podczas Tatrzańskiej Jesień uzyskali II miejsce w kategorii zespołów autentycznych. W 1977 r. III miejsce z kategorii zespołów autentycznych na Międzynarodowym Festiwalu Ziem Górskich w Zakopanem. Ponadto zdobyli III miejsce na Festiwalu Zespołów Regionalnych w Nowym Sączu – Złoty Kłos (1993).
Rok 1996 obfitował w wyróżnienia także zagraniczne. Zespół uzyskał II miejsce (ciupaga) podczas Tatrzańskiej Jesieni w Bukowinie oraz wyróżnienie za obrzęd „Po śliwkowych robotach” podczas II Wojewódzkiego Przeglądu Zespołów Regionalnych „Podkówecka” w Nowym Sączu. Natomiast grupa kolędnicza zdobyła III miejsce we Włoszech – Menconico, Rzym. Zespół został wtedy przyjęty na audiencji przez papieża Jana Pawła II.
W 1997 otrzymali II miejsce (ciupaga) na Góralskim Karnawale w Bukowinie Tatrzańskiej, a podczas Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Żywcu obrzędem „Ocepiny” zakwalifikowali się znów na Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (zdobyli wyróżnienie – parzenica). W 2010 r. zdobyli I miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Kolęd i Pastorałek w Będzinie (repertuar: Jezusa Narodzonego, Przy Horny dolinie, Ujkowo kolędziołka).
Wiele nagród Górale Łąccy uzyskali swoim tańcem „Zbójnicki”: w 1981, 1998 i 1999 r. – I miejsce na Góralskim Karnawale w Bukowinie Tatrzańskiej („Złota Ciupaga”); w 2000, 2002, 2005, 2006 i 2007 r. II miejsce w Bukowinie („Srebrna Ciupaga”, od 2006 r. - „Ciupaga Bacowska”); 2008 r. III miejsce na Góralskim Karnawale, a w 2011 znów miejsce II („Ciupaga Bacowska”). Wyróżnienie otrzymała też wówczas para taneczna Iwona Jawor i Maciej Garbacz oraz grupa kolędnicza „Herody” (III miejsce w powiecie).

Kierownikiem zespołu zaraz po wojnie został Józef Marek i był nim do 1955 roku, a artystyczne kierownictwo sprawował nad grupą Stanisław Baziak. W następnych latach zespołem kierowali: Stanisław Baziak, kilkakrotnie Eugeniusz Piksa i Wiesław Bogucki, Stanisław Majerski, Józef Janiczak, Stanisław Marek, Stanisław Wolański. Od stycznia 2008 roku do dziś grupą kieruje Piotr Gromala.
Opiekunami i sponsorami zespołu były Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Łącku, Gromadzka Rada Narodowa w Łącku, a od 1991 roku do teraz - Gminny Ośrodek Kultury w Łącku.

***
Przygotowujemy specjalną broszurę opisującą zespoły folklorystyczne na Sądecczyźnie, która ukaże się wkrótce. Czytaj:
Dolina Dunajca, czyli folklor Lachów oraz Łącka

Dolina Popradu uratowała folklor czarnych górali

Echo Jaworza, grupa wielbicieli Ptaszkowej i Grybowa

Jakubkowianie - zwyczaje lachowskie zza góry Just

Kowalnia opowie o miodem płynącej Ziemi Grybowskiej

Lachy, 56 lat tańców sądeckich, góralskich i krakowiaka

Lipniczanie odtworzyli folklor swojej pogórzańskiej wsi

Michalczowa - od Sądecczyzny po Krakowiaków i Limanową

Mszalniczanie - „Ręce i korzenie” z Kamionki Wielkiej

Nawojowiacy to wielopokoleniowa historia przodków

Niskowioki chwalą swe korzenie: „W ty Niskowy dobrze…”

Piątkowioki: werwa, uroda panien i zadziorność chłopaków

Publikacja „Masz takie piękne korzenie”: Przegląd zespołów sądeckich