Sztuka porozumiewania się

Sztuka porozumiewania się

Trudności relacyjne często wynikają nie ze złej woli, ale raczej z nieumiejętnej sztuki porozumiewania się. Komunikacja jest bowiem narzędziem konstruktywnego albo dekonstruktywnego sposobu zarządzania konfliktem. Jego właściwe przeżycie może istotnie przyczynić się do lepszego funkcjonowania i szczęśliwszego życia. Amerykańscy badacze, Deborah Weider-Hatfield i Ellen Raider zaproponowali siedem wskazówek umożliwiających pozytywne przeżycie konfliktu. Chociaż mogą wydawać się trywialne, warto z nich skorzystać w sytuacjach nieporozumienia. Oto one:

1. Określ swoje potrzeby

Kiedy wchodzimy w spór z drugą osobą albo grupą społeczną, warto najpierw uświadomić sobie, o co dokładnie walczymy i jakie mamy potrzeby oraz oczekiwania. Niekiedy odpowiedź na te pytania bywa oczywista, innym razem skomplikowana i wymagająca czasu. Konflikty mogą być bowiem wyrazem sprzecznych interesów, maskowanego pragnienia dominacji, odmiennego stylu komunikacji, nieuświadomionych potrzeb, nierozwiązanych problemów z przeszłości.

Mogą też zwyczajnie wynikać z tendencji utrwalonej we wzorcach osobowości. Mówimy wtedy o tzw. „osobowości konfliktowej” (ang. HCP – High Conflict Personality). Osoby, które nie mają kontaktu ze sobą, czyli nie znają własnych myśli, uczuć, sposobów radzenia sobie z napięciem i stresem albo nie potrafią nazwać swoich potrzeb, przemieszczają jedne sytuacje problemowe na drugie. Na przykład czując złość do samych siebie, będą ją kierować do innej osoby, nawet takiej, która chce pomóc i czyni dobrze. (...)

2. Powiedz o swoich potrzebach

Samoświadomość i poznanie własnych potrzeb są niezmiernie istotne, ale niewystarczające do rozwiązania konfliktu. Ważne jest także jasne przedstawienie swojego punktu widzenia problemu oraz zarysowanie oczekiwań osobie zaangażowanej w spór. Można to zrobić w stylu konfrontacyjnym, oceniającym i raniącym albo poprzez przyjęcie strategii przyjaznej i otwartej, a przez to skuteczniejszej. Zwroty typu: „Ty zawsze...”, „Ty nigdy…” nie zachęcają do słuchania i rozwiązania problemu. Przeciwnie, wyzwalają mechanizmy obronne i wzmacniają chęć odpowiedzenia na nie atakiem. Inaczej zachowa się rozmówca, jeśli zadbamy o treść i formę przekazu: „moim zdaniem…”, „kiedy tak mówisz, czuję się…”, „czy mógłbyś…”, „z mojej perspektywy wygląda to następująco…” itd. 

3. Sztuka słuchania

W konflikcie zawsze uczestniczą dwie strony. (...) Aktywne słuchanie jest skuteczną strategią na pozytywne przeżycie konfliktu, nawet jeśli rozwiązanie wydaje się niemożliwe. Wymaga otwartości i uważności, a także odwagi patrzenia z innej perspektywy niż własna. Nie jest to łatwe, zwłaszcza gdy rozmowie towarzyszą silne emocje i przeżycia. Należy zatem zadbać o warunki i czas, aby nie tyle wysłuchać, co wsłuchać się w przekazywany komunikat. Gotowość do słuchania i umiejętność zakwestionowania swojego dogmatycznego myślenia stwarza bowiem przestrzeń do wprowadzenia rozwiązań prowadzących do porozumienia.

4. Proponowanie rozwiązań

Technika aktywnego słuchania daje możliwość zebrania informacji o problemie, drugiej osobie, jej intencjach oraz możliwościach. Uwzględnienie potrzeb własnych i rozmówcy prowadzi do wspólnego poszukiwania przez nich rozwiązań problemu satysfakcjonujących obie strony, np. przez postawienie pytań: Co proponujesz? Co możemy uczynić, aby było lepiej? Warto być tutaj nie tylko otwartym, ale i kreatywnym, ponieważ wygenerowanie satysfakcjonującej propozycji dla dwóch stron nie jest zadaniem łatwym.

5. Ocena i wybór

Po wspólnym wypracowaniu możliwych do zastosowania propozycji rozwiązania konfliktu należy wybrać jedną z nich. Powinna być ona korzystna dla obu stron sporu. Paradoks konfliktu polega na tym, że może doprowadzić nie tylko do trudnych kompromisów, ale też owocnej współpracy. Może przynieść korzyści, które nie byłyby osiągalne bez niego. W tym kontekście konflikt przestaje być zagrożeniem i jawi się jako szansa na powstanie czegoś nowego.

6. Wprowadzenie rozwiązań w życie

Zaangażowanie obydwu stron konfliktu i przejście z poziomu słów, wizji, refleksji i teorii do praktyki wydaje się najtrudniejsze. W zderzeniu z konkretną rzeczywistością należy bowiem być elastycznym i zachować margines błędu, który pozwoli wprowadzić poprawki. Pomimo dobrych intencji i planów, proza życia może zaskakiwać. Chodzi o optymalne, a nie idealne rozwiązania, które warto aplikować.

7. Następstwa rozwiązania

Ostatni etap polega na zastosowaniu wypracowanych rozwiązań w celu poznania ich skuteczności. Trzeba je wdrożyć i w nich trwać nie przez dzień czy tydzień, ale do czasu pojawienia się ich skutków. Wówczas należy ocenić skuteczność wdrożonych rozwiązań i w zależności od wyniku zdecydować, czy trwamy w podjętym działaniu, dopracowujemy go, czy też poszukujemy nowych pomysłów. Niezbędne jest wypracowanie trafniejszego modelu funkcjonowania pomimo różnicy stanowisk.

Autor tekstu: BRAT PIOTR KWIATEK - kapucyn, doktor psychologii 

„Głos Ojca Pio” to dwumiesięcznik, który ukazuje się od 2000 roku. Inspiracją do jego powstania była beatyfikacja Ojca Pio. Od pierwszego numeru przybliża sylwetkę i duchowość tego jednego z najbardziej popularnych świętych dwudziestego wieku.