„Cichy Memoriał – Grybowska Saga” to malarski zapis lokalnej historii, to opowieść o mieszkańcach Grybowa

To wyjątkowa książka pt. „Cichy Memoriał – Grybowska Saga”. To narracje o Grybowie i grybowianach przypomnianych na muralach i deskalach Arkadiusza Andrejkowa.

„Cichy Memoriał – Grybowska Saga” jest kolejną publikacją, wydaną w 2023 roku, która została zgłoszona do XII edycji konkursu o Nagrodę im. ks. prof. Bolesława Kumora w kategorii „Książka o Sądecczyźnie”. Jest to praca zbiorowa pod red. Kamila Kmaka. Autorami poszczególnych artykułów są: Maria Adamik, Ewa Andrzejewska, Anna Boruch, Andrzej Kmak, Danuta Kmak, Kamil Kmak, Anna Kurdzielewicz, Iwona Niepsuj.

- Album „Cichy Memoriał” to kontynuacja projektu realizowanego przez Sagę Grybów we współpracy z Arkadiuszem Andrejkowem – czytamy w uzasadnieniu zgłoszenia książki do konkursu. – W publikacji opisano historię dawnych mieszkańców Grybowa i okolic. Członków różnych grup narodowych, wyznaniowych i kulturowych. To próba ukazania różnorodności jako jednej z najważniejszych wartości, która łączy, a nie dzieli.

W albumie zawarto archiwalne fotografie, dokumenty, wspomnienia służące przypomnieniu, refleksji o przeszłości. Opowieści mogą stanowić inspirację do dalszych poszukiwań i tworzenia wspólnoty pamięci, łączących dawnych i współczesnych mieszkańców regionu.

W tym wyjątkowym projekcie uczestniczył wyjątkowy artysta – Arkadiusz Andrejkow, który swój autorski projekt „Cichy Memoriał” rozpoczął w 2017 roku w Bieszczadach, malując na drewnianych ścianach domów i zagród ich dawnych mieszkańców.

- Działania te tak bardzo nas urzekły, że postanowiliśmy zrobić to, co w naszej mocy, aby powstało kilkanaście murali i deskali (na stodołach) w przestrzeni naszego miasteczka i okolic – pisze w publikacji Kamil Kmak.

Grybowski projekt rozpoczął się w 2020 roku. Do dziś powstało 12 murali i deskali. To mozaika rozproszona po ulicach Grybowa, w dolinie rzeki Białej i na okolicznych wzgórzach. Jest to projekt w swojej wymowie wielowymiarowy. To wykonanie murali, ale też wielowątkowe narracje o przedstawianych postaciach i edukacja poprzez spacery tematyczne, lekcje historii, publikacje prezentujące historie postaci i grup społecznych, narodowych i religijnych.

Jak pisze Kamil Kmak: „Grybowskie murale to nie tylko wyraz lokalnego patriotyzmu, nie tylko upamiętnienie ofiar dziejowych kataklizmów, jak zagłada Żydów, akcja „Wisła”, tragedia Katynia, dramat II wojny światowej, ale też uniwersalna opowieść o rozłące, tęsknocie, zapomnieniu, o wygnaniu i wykorzenieniu, powracaniu i przywracaniu miejsca w indywidualnej i zbiorowej pamięci…

„Malując ich twarze (postaci – przyp. red.) na ścianach naszych ulic i wsi, sprawiliśmy, że symbolicznie wrócili do siebie, do domu…”

Wrócili: Franciszek Paszek „Kmicic”, rodzina Gottlobów i Kapnerów, Maria Studnicka, Jan i Janina Dębowscy, rodzina Romaniaków, Godyczów i Łuczkowców, Mania i Ido Riegelhauptowie, ks. Adam Kaźmierczyk, Zdzisław Mączeński, Józef Hodbod i ks. Jan Solak, Ludwik Lizoń, Bronisława Rychter-Janowska, prof. Józef Motyka, Zygmunt i Bolesław Studniccy.

„Cichy Memoriał – Grybowska Saga” jest wspólną opowieścią wszystkich grybowian, efektem współpracy artysty Arkadiusza Andrejkowa ze Stowarzyszeniem Saga Grybów (istnieje od 2020 roku).

- Zestaw dwunastu murali i deskali znajdujących się w Grybowie oraz jego okolicach stanowi niezwykle istotny malarski zapis lokalnej historii, pozwalający zarówno mieszkańcom, jak i turystom na nowo zapoznać się z bohaterami grybowskiej ziemi – pisze Arkadiusz Andrejkow – we wprowadzeniu do książki.

Książka jest przepięknie wydana, jej atutem są również bezcenne, archiwalne fotografie. Kończy ją informacja o Stowarzyszeniu Saga Grybów. Są bibliografia i spis treści. W publikacji znajdują się też: mapa zrealizowanych murali i szczegółowa mapa Grybowa.

Książka liczy 142 strony, oprawa twarda.

Kompozycja projektu i realizacja: Kamil Kmak

Autorzy tekstów: Maria Adamik, Ewa Andrzejewska, Anna Boruch, Andrzej Kmak, Danuta Kmak, Kamil Kmak, Anna Kurdzielewicz, Iwona Niepsuj.

Układ rozdziałów w albumie odpowiada kolejności powstawania murali i deskali

Fotografie na okładce: Kamil Kmak, Kamil Paluszek

Podkład mapy murali wykorzystanej na wyklejce: Mateusz Ciszczoń

Projekt „Cichy Memoriał – Grybowska Saga” powstał dzięki ofiarności publicznej i pracy społecznej Stowarzyszenia Saga Grybów

Wydawca: Stowarzyszenie Saga Grybów Biała Niżna koło Grybowa

Opracowanie graficzne, skład i przygotowanie do druku: Martyna Jurkowska/Panczakiewicz ART. DESIGN

Redakcja językowa i korekta: Adriana Pyszkowska

Realizacja wydawnicza: Wydawnictwo Libra PL Rzeszów.

[email protected], fot. Wydawnictwo Libra PL Rzeszów.